Συνέχεια από το Β' Μέρος
Ο Χακουίν δίδαξε ότι ένα κοάν μπορεί να οδηγήσει στη φώτιση, αλλά μόνον όταν χρησιμοποιηθεί μια τέτοια τρομακτική προσπάθεια που να εμφανισθεί η... Μεγάλη Αμφιβολία! Εάν πάρεις ένα Κοάν και το διερευνήσεις χωρίς σταματημό, οι σκέψεις σου θα πεθάνουν και οι απαιτήσεις του εγώ σου θα καταστραφούν. Είναι σαν να ανοίχθηκε μπροστά σου μιά απέραντη άβυσσος, χωρίς να μπορείς να βάλλεις πουθενά τα χέρια σου ή τα πόδια σου. Αντικρίζεις τον θάνατο, και αισθάνεσαι την καρδιά σου σα μια φωτιά. Μετά ξαφνικά είσαι ένα με το Κοάν και το σώμα και το μυαλό σου εγκαταλείπονται... Αυτό είναι γνωστό σαν το κοίταγμα μέσα στη φύση σου. Πρέπει να σπρώξεις αμείλικτα προς τα μπρος και με τη βοήθεια αυτής της μεγάλης συγκέντρωσης θα διεισδύσεις με επιτυχία στην άπειρη πηγή της φύσης σου.
Δίδαξε στους μαθητές του πώς να εμβαθύνουν την κατανόηση τους μέσω ενός διαβαθμισμένου συστήματος κοάν, ενώ δημιούργησε πολλά δικά του κοάν, το πιο διάσημο από τα οποία είναι το: "ποιός είναι ο ήχος του ενός χεριού όταν κτυπά παλαμάκια;"
Όταν οι μαθητές του είχαν πετύχει τη φώτιση έπρεπε να τη θεωρήσουν σα μια καινούργια αρχή και να προχωρήσουν στην αναζήτηση της Πραγματικότητας της ζωής, με ολοένα βαθύτερη διείσδυση στο διαλογισμό. Ο Χακουίν είπε: «Αν μ' ερωτήσετε τώρα ποιό είναι αυτό το πνεύμα του διαλογισμού, σας απαντώ ότι είναι το να έχεις πάντα μια ειλικρινή, καλοκάγαθη κι ευσπλαχνική καρδιά, είτε όταν μιλάς, ή κουνάς τον αγκώνα σου καθώς γράφεις, είτε όταν κινείσαι ή αναπαύεσαι, είτε όταν έχεις καλή ή άσχημη τύχη, είτε όταν τιμάσαι ή κατηγορείσαι, είτε όταν κερδίζεις ή χάνεις, είτε όταν έχεις δίκιο ή άδικο. Ενώνοντας όλα αυτά τα πράγματα σε ένα στόχο και κατευθύνοντας και συγκεντρώνοντας την ενέργειά σου με τη δύναμη ενός σιδερένιου βράχου κάτω από τον αφαλό σου και στο κάτω μέρος της κοιλιάς σου. Αυτό είναι το πνεύμα του διαλογισμού.» Ο Χακουίν ήταν ο πρώτος που συστηματοποίησε την εκπαίδευση του Ζεν.
Ο σύγχρονος δάσκαλος Σουνρύου Σουζούκι (1905-1971) Ήταν μέλος της σχολής Σότο του Ζεν που ιδρύθηκε από το Ντογκέν. Αναγνωρίστηκε σα δάσκαλος σε ηλικία τριάντα χρονών και διηύθυνε έναν αριθμό μοναστηριών στην Ιαπωνία. Η φύση της σχολής Σότο είναι η μη-βία και στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου ο Σουζούκι έγινε αρχηγός μιας ειρηνικής κίνησης στην Ιαπωνία, πράγμα που του δημιούργησε πολλά προβλήματα. Το 1958 προσκλήθηκε να διευθύνει την Ιαπωνική σχολή Σότο του Σαν Φραντσίσκο. Παρ' όλο που σκόπευε να μείνει μόνο για ένα- δύο χρόνια, βρίσκοντας κατάλληλο έδαφος έμεινε τελικά για πάντα. Ίδρυσε το πρώτο μοναστήρι του Ζεν εκτός Ασίας, το Ζen Mountain Center στο Tassajarra Spring.
Το Βιβλίο "Το πνεύμα του Ζεν, είναι το πνεύμα του Αρχάριου», στο οποίο βασίζονται τα παρακάτω, είναι μια συλλογή άτυπων ομιλιών του, πολύ χρήσιμων για αυτούς που έρχονται για πρώτη φορά σ' επαφή με το Ζεν. Διαιρεί τις ομιλίες του σε τρεις ομάδες: τη σωστή άσκηση, τη σωστή στάση και τη σωστή κατανόηση. Στο Ζεν Ριντζάι η ιδιαίτερη αυτή σειρά μπορεί να αντιστραφεί, αλλά η διαφορά είναι μόνο στην έμφαση.
"Ο νους του αρχάριου είναι κοντά στην υπερβατική απειρία του πρωτογενούς πνεύματος (την κατάσταση όπου ο νους είναι πλήρης και αδιαίρετος), γιατί δεν είναι γεμάτο από προκατασκευασμένες ιδέες, αλλά είναι ανοιχτό και εγρηγορό και θαυμαστά κενό να δεχθεί όλες τις δυνατότητες. Το να είσαι αρχάριος είναι το αληθινό μυστικό της ζωής. Στο βασίλειο της σκέψης υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στην ενότητα και την ποικιλία. Αλλά στην πραγματική εμπειρία, η ποικιλία και η ενότητα είναι το ίδιο πράγμα. Στο μυαλό του αρχάριου υπάρχουν πολλές δυνατότητες, αλλά στου πεπειραμένου ελάχιστες.
Για τους μαθητές του Ζεν το πιο σημαντικό πράγμα είναι να μην είναι δυαδικοί. Στο μυαλό του αρχάριου δεν υπάρχει η σκέψη ότι "έχω πετύχει κάτι". Όλες οι σκέψεις που εστιάζονται στο εγώ περιορίζουν τον απέραντο νου μας. Όταν δεν έχουμε καμιά σκέψη επίτευξης, καμιά σκέψη του εαυτού μας, τότε είμαστε πραγματικοί αρχάριοι. Τότε μπορούμε να μάθουμε πραγματικά κάτι. Αυτό είναι το πραγματικό μυαλό όλων των τεχνών: το να είμαστε πάντα αρχάριοι.
Η άσκηση του Ζαζέν είναι η άμεση έκφραση της αληθινής μας φύσης. Μιλώντας αυστηρά δεν υπάρχει άλλη άσκηση για το ανθρώπινο ον εκτός απ' αυτήν.
Μετά από κάποια χρόνια θα πεθάνουμε. Αν σκεπτόμαστε απλά ότι αυτό θα είναι το τέλος της ζωής μας, αυτό είναι λάθος. Αλλά αν, από την άλλη μεριά, σκεφθούμε ότι δεν πεθαίνουμε, είναι και αυτό λάθος. Πεθαίνουμε και δεν πεθαίνουμε. Αυτή είναι η σωστή κατανόηση. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να πουν ότι το πνεύμα μας ή η ψυχή μας υπάρχει για πάντα και το μόνο που πεθαίνει είναι το φυσικό μας σώμα. Αλλά αυτό δεν είναι ακριβώς σωστό, γιατί και ο νους και το σώμα έχουν το τέλος τους. Συγχρόνως όμως αληθεύει ότι αυτά είναι αιώνια. Κι ακόμα όταν λέμε νου και σώμα, αυτά είναι στην πραγματικότητα οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αυτή είναι η σωστή κατανόηση. Έτσι όταν παίρνουμε αυτή τη στάση, αυτή συμβολίζει αυτή την αλήθεια. Όταν έχω το αριστερό μου πόδι στη δεξιά μου πλευρά και το δεξί μου πόδι στην αριστερή μου πλευρά, κατά κάποιο τρόπο δεν ξέρω ποιό είναι ποιό. Έτσι μπορεί να είναι είτε η αριστερή είτε η δεξιά μου πλευρά...
Το πιο σημαντικό πράγμα στη στάση του Ζαζέν είναι να διατηρείτε ευθεία τη σπονδυλική σας στήλη. Τα αυτιά και οι ώμοι σας πρέπει να είναι σε μια γραμμή. Χαλαρώστε τους ώμους σας και σπρώχτε με το πίσω μέρος του κεφαλιού σας ψηλά προς το ταβάνι. Όταν το πηγούνι σας είναι γερμένο δεν έχετε δύναμη στη στάση σας. Πιθανά ονειρεύεστε. Για να αποκτήσετε επίσης δύναμη στη στάση σας σπρώξτε το διάφραγμά σας προς τα κάτω, προς το κέντρο χάρα, ή κάτω κοιλία σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να διατηρήσετε τη σωματική και τη νοητική σας ισορροπία. Όταν προσπαθείτε να διατηρήσετε αυτή τη στάση, μπορεί να έχετε στην αρχή κάποια δυσκολία με τη φυσική σας αναπνοή, αλλά όταν τη συνηθίσετε θα μπορείτε να αναπνέετε φυσικά, βαθειά και ελεύθερα.
Τα χέρια σας σχηματίζουν την "κοσμική μούντρα". Αν βάλετε το αριστερό σας χέρι πάνω στο δεξί, με τις μεσαίες αρθρώσεις των μεσαίων δακτύλων σας μαζί, και αγγίξτε ελαφρά τους αντίχειρες σας (σα να κρατάτε ανάμεσα τους ένα κομμάτι χαρτί), τα χέρια σας θα κάνουν ένα όμορφο ωοειδές. Πρέπει να διατηρήσετε αυτή την παγκόσμια μούντρα με μεγάλη προσοχή, σα να κρατούσατε κάτι πολύτιμο στα χέρια σας. Τα χέρια σας πρέπει να κρατιούνται κόντρα στο σώμα σας με τους αντίχειρες περίπου στο ύψος του αφαλού. Κρατείστε τους βραχίονές σας ελεύθερους και άνετους και λίγο μακριά από το σώμα σας. σα να έχετε από κάτω τους ένα αυγό, χωρίς να το σπάτε.
Δεν πρέπει να γέρνετε προς το πλάι, προς τα πίσω ή προς τα μπροστά. Πρέπει να κάθεστε ευθεία ψηλά σα να στηρίζετε τον ουρανό με το κεφάλι σας. Αυτό δεν είναι απλά μια φόρμα ή αναπνοή. Εκφράζει το βασικό σημείο τον Βουδισμού. Είναι μια τέλεια έκφραση της Βουδικής σας φύσης. Αν θέλετε την αληθινή κατανόηση του Βουδισμού πρέπει να ασκείστε με αυτόν τον τρόπο. Όταν έχετε αυτή τη στάση, τότε έχετε και τη σωστή κατάσταση του νου και δεν υπάρχει ανάγκη να προσπαθήσετε να επιτύχετε κάποια ειδική κατάσταση. Όταν προσπαθείτε να επιτύχετε κάτι, το μυαλό σας αρχίζει να περιπλανιέται κάπου αλλού. Όταν δεν προσπαθείτε να πετύχετε τίποτα, τότε έχετε το μυαλό και το σώμα σας ακριβώς εδώ. Ένας δάσκαλος του Ζεν θα σας έλεγε να "σκοτώστε το Βούδα!" Πρέπει να σκοτώσετε το Βούδα, αν ο Βούδας υπάρχει κάπου αλλού. Πρέπει να σκοτώσετε το Βούδα για να ανακτήσετε τη δική σας Βουδική φύση.
Αυτή τη σωστή στάση μπορείτε να την έχετε όχι μόνον όταν κάνετε ζαζέν, αλλά και όταν οδηγείτε το αυτοκίνητο σας. η όταν διαβάζετε. Όταν διαβάζετε "σωριασμένοι", δεν μπορείτε να μείνετε για πολύ ώρα ξύπνιοι. Προσπαθήστε, θα ανακαλύψετε πόσο σημαντικό είναι να κρατήσετε αυτή τη στάση. Αυτή είναι η αληθινή διδασκαλία. Η διδασκαλία που είναι γραμμένη σία χαρτιά δεν είναι η αληθινή διδασκαλία. Η γραπτή διδασκαλία είναι ένα είδος τροφής για τον εγκέφαλο σας, αλλά είναι πιο σημαντικό να είσαστε ο εαυτός σας, ασκώντας το σωστό τρόπο ζωής.
Όταν ασκούμαστε στο ζαζέν ο νους μας ακολουθεί την αναπνοή μας. Όταν εισπνέουμε, ο αέρας εισέρχεται στον εσωτερικό κόσμο. Όταν εκπνέουμε ο αέρας εξέρχεται στον εξωτερικό κόσμο. Ο εσωτερικός κόσμος είναι άπειρος, το ίδιο και ο εξωτερικός. Λέμε "εσωτερικός κόσμος" ή "εξωτερικός κόσμος", αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει μόνον ένας ολόκληρος κόσμος. Σε αυτό τον άπειρο κόσμο ο λαιμός μας είναι σα μια παλινδρομική πόρτα. Αν σκέφτεσαι "Εγώ αναπνέω", το "εγώ" είναι πρόσθετο. Δεν υπάρχεις εσύ για να πεις εγώ". Ότι ονομάζουμε "εγώ" είναι απλώς μια παλινδρομική πόρτα που κινείται όταν αναπνέουμε και όταν εκπνέουμε. Απλώς κινείται, Αυτό είναι όλο κι όλο. Όταν το μυαλό σας είναι καθαρό και αρκετά ήρεμο για να ακολουθήσει αυτή την κίνηση, τότε δεν υπάρχει τίποτα: ούτε "εγώ", ούτε "κόσμος", ούτε νους, ούτε σώμα. Απλά μια παλινδρομική πόρτα.
Έτσι όταν κάνουμε ζαζέν, το μόνο που υπάρχει είναι η κίνηση της αναπνοής μας, αλλά έχουμε συνείδηση αυτής της κίνησης. Δεν πρέπει να είσαστε αφηρημένοι. Αλλά το να έχετε συνείδηση της κίνησης δε σημαίνει να έχετε συνείδηση του μικρού σας εαυτού, αλλά της παγκόσμιας, η Βουδικής σας φύσης. Όταν κάνετε ζαζέν δεν υπάρχει η ιδέα του χρόνου και του χώρου. Αυτό που κάνετε στην πραγματικότητα είναι απλά να κάθεστε και να έχετε συνείδηση της παγκόσμιας δραστηριότητας. Αυτό είναι όλο κι όλο. Αυτή τη στιγμή η παλινδρομική πόρτα ανοίγει προς μια κατεύθυνση και την επόμενη στιγμή θα ανοίξει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στιγμή μετά από στιγμή ο καθένας μας επαναλαμβάνει αυτή τη δραστηριότητα. Εδώ δεν υπάρχει η ιδέα του χρόνου και του χώρου. Χρόνος και χώρος είναι ένα.
"Το να δίνεις στο πρόβατο ή την αγελάδα σου ένα μεγάλο και πλατύ λιβάδι, είναι ο τρόπος για να την ελέγχεις". Η καλύτερη λοιπόν πολιτική είναι να αφήσετε τους ανθρώπους να κάνουν ό,τι θέλουν και απλώς να τους παρατηρείτε. Δίνοντας τους ένα πλατύ χώρο για να κινηθούν και να εκφραστούν, μπορείτε να τους ελέγχετε. Το να τους αγνοείτε ή να προσπαθήσετε να τους ελέγχετε άμεσα, είναι η χειρότερη πολιτική. Το ίδιο ισχύει και για τους εαυτούς σας. Αν θέλετε να αποκτήσετε τέλεια ηρεμία στο ζαζέν σας, δε θα πρέπει να ενοχλήστε από τις διάφορες εικόνες που ανακαλύπτετε στο μυαλό σας. Αφήστε τες να ρθουν και αφήστε τες να φύγουν. Τότε θα είναι κάτω από έλεγχο. Αλλά αυτή η πολιτική δεν είναι τόσο εύκολη. Ακούγεται εύκολη, αλλά απαιτεί κάποια ειδική προσπάθεια. Το πώς να κάνετε αυτή την προσπάθεια είναι το μυστικό της άσκησης.
Υποθέστε ότι κάθεστε κάτω από κάποιες ασυνήθιστες συνθήκες. Αν προσπαθήσετε να ηρεμήσετε το μυαλό σας. θα είσαστε ανίκανοι να καθίσετε, και αν προσπαθήσετε να μην ενοχλείστε, η προσπάθειά σας δε θα είναι η σωστή προσπάθεια. Η μόνη προσπάθεια που θα σας βοηθήσει είναι να μετράτε τις αναπνοές σας, ή να συγκεντρωθείτε στην εισπνοή και την εκπνοή σας. Λέμε συγκέντρωση, αλλά το να συγκεντρώσετε το νου σας σε κάτι δεν είναι ο αληθινός σκοπός του Ζεν. Ο αληθινός σκοπός του είναι να δείτε τα πράγματα όπως είναι και να αφήσετε το κάθε τι να προχωρήσει από μόνο του.
Όταν ασκείστε στο ζαζέν μην προσπαθείτε να σταματήσετε τη σκέψη σας.
Αφήστε τη να σταματήσει από μόνη της. Αν έλθει κάτι στο μυαλό σας, αφήστε το να έρθει και αφήστε το να φύγει. Δε θα μείνει πολύ. Όταν προσπαθείτε να σταματήσετε τη σκέψη σας, αυτό σημαίνει ότι ενοχλείστε από αυτή. Μην ενοχλήστε από τίποτα. Φαίνεται σαν κάτι να έρχεται απ' έξω από το μυαλό σας, αλλά στην πραγματικότητα είναι μόνον τα κύματα του μυαλού σας, και αν δεν ενοχλείστε από τα κύματα, αυτά βαθμιαία θα γίνουν όλο και πιο ήρεμα. Σε πέντε ή το πολύ σε δέκα λεπτά, το μυαλό σας θα είναι εντελώς γαλήνιο και ήρεμο. Εκείνο το χρόνο η αναπνοή σας θα γίνει αρκετά αργή, ενώ ο παλμός σας θα γίνει ταχύτερος.
Θα χρειαστείτε αρκετό χρόνο μέχρι να βρείτε στην άσκησή σας το ήρεμο και γαλήνιο μυαλό σας. Πολλές αισθήσεις έρχονται, πολλές σκέψεις εμφανίζονται, αλλά είναι απλά κύματα του δικού σας μυαλού. Τίποτα δεν είναι έξω από το μυαλό σας. Αυτό περιλαμβάνει στην πραγματικότητα τα πάντα. Όταν νομίζετε ότι κάτι έρχεται απ' έξω, αυτό σημαίνει μόνον ότι εμφανίζεται χάρη στο μυαλό σας. Τίποτα απ' έξω σας δεν μπορεί να σας προκαλέσει κανένα πρόβλημα. Εσείς οι ίδιοι φτιάχνετε τα κύματα στο μυαλό σας. Αν αφήστε το μυαλό σας όπως είναι, αυτό θα ηρεμήσει από μόνο του.
Αν το μυαλό σας αναφέρεται σε κάτι έξω από τον εαυτό του, τότε αυτό είναι ένα μικρό μυαλό, ένα περιορισμένο μυαλό. Αν το μυαλό σας δεν αναφέρεται σε τίποτα άλλο εκτός από τον ίδιο τον εαυτό του, τότε δεν υπάρχει δυαδική κατανόηση στην δραστηριότητα του. Καταλαβαίνετε τη δραστηριότητα απλά σαν κύματα του μυαλού σας. Το μεγάλο μυαλό ζει τα πάντα μέσα του. Καταλαβαίνετε τη διαφορά των δυο μυαλών; Το μυαλό που περιλαμβάνει το κάθε τι και το μυαλό που σχετίζεται με κάτι; Στην πραγματικότητα είναι το ίδιο πράγμα, αλλά η κατανόηση είναι διαφορετική, και η στάση σας στη ζωή θα είναι διαφορετική ανάλογα με ποια κατανόηση έχετε.
Η ουσία του νου σας είναι ότι περιλαμβάνει τα πάντα! Το να το βιώσετε αυτό είναι το αυθεντικό θρησκευτικό συναίσθημα. Ακόμα και αν εμφανίζονται κύματα, η ουσία του νου σας είναι αγνή. Είναι όπως ακριβώς το καθαρό νερό με λίγα κύματα. Στην πραγματικότητα το νερό έχει πάντα κύματα. Τα κύματα είναι η άσκηση του νερού. Το να μιλήσουμε για τα κύματα δίχως το νερό ή για το νερό χωρίς τα κύματα είναι μια αυταπάτη. Νερό και κύματα είναι ένα. Όταν καταλάβετε το μυαλό σας με αυτό τον τρόπο, τότε έχετε κάποια ασφάλεια στο συναίσθημά σας. Καθώς το μυαλό σας δεν περιμένει τίποτα απ' έξω, είναι πάντα γεμάτο. Ένα μυαλό με κύματα δεν είναι ένα ταραγμένο μυαλό, αλλά ένα ενισχυμένο μυαλό. Οτιδήποτε βιώνετε είναι μια έκφραση του μεγάλου μυαλού...
Θα ήταν προτιμότερο να είσαστε ευγνώμονες για τα ζιζάνια που έχετε στο μυαλό σας, γιατί αυτά θα εμπλουτίσουν τελικά την άσκησή σας. Όταν ξεριζώνουμε τα ζιζάνια τα δίνουμε σαν τροφή στο φυτό. Τα θάβουμε κοντά του για να του δώσουμε τροφή. Έτσι ακόμα και αν έχετε κάποια δυσκολία στην άσκησή σας, ακόμα και αν έχετε κάποια κύματα ενώ καθόσαστε, αυτά τα ίδια τα κύματα θα σας βοηθήσουν. Δεν πρέπει λοιπόν να ενοχλήστε από το μυαλό σας, αλλά να είσαστε ευγνώμονες για τα ζιζάνια, γιατί τελικά θα εμπλουτίσουν την άσκησή σας.
Αυστηρά μιλώντας, οποιαδήποτε προσπάθεια κάνουμε δεν είναι καλή για την άσκησή μας, γιατί δημιουργεί κύματα στο μυαλό μας. Είναι αδύνατον όμως να πετύχουμε απόλυτη ηρεμία του νου χωρίς καμιά προσπάθεια. Πρέπει να κάνουμε κάποια προσπάθεια, αλλά πρέπει να ξεχαστούμε στην προσπάθεια που κάνουμε. Πρέπει να κρατάμε απλώς το μυαλό μας πάνω στην αναπνοή μας, μέχρις ότου δεν έχουμε συνείδηση της αναπνοής μας. Αυτή είναι η πραγματική μας άσκηση. Αυτή η προσπάθεια θα εξευγενίζεται όλο και πιο πολύ καθώς καθόσαστε. Στην αρχή είναι πολύ χονδροειδής και ακάθαρτη, αλλά με τη δύναμη της άσκησης θα γίνεται όλο και πιο καθαρή. Αυτός είναι ο τρόπος που ασκούμαστε στο Ζεν.
Το να σταματήσετε το μυαλό σας δε σημαίνει να σταματήσετε τις δραστηριότητες του. Σημαίνει ότι ο νους σας διαποτίζει ολόκληρο το σώμα σας. Το μυαλό σας ακολουθεί την αναπνοή σας Με το πλήρες μυαλό σας σχηματίζετε τη μούντρα στα χέρια σας. Με το πλήρες μυαλό σας κάθεστε με πονεμένα πόδια χωρίς να ενοχλήστε από αυτά. Στην αρχή νοιώθετε κάποιο περιορισμό στη στάση σας, αλλά όταν δεν ενοχλήστε από τον περιορισμό, έχετε βρει τη σημασία του η κενότητα είναι κενότητα και η μορφή είναι μορφή. Όταν κάθεστε, πρέπει απλά να κάθεστε χωρίς να ενοχλήστε από τα πονεμένα πόδια σας ή από την υπνηλία σας. Αυτό είναι το Ζαζέν. Αλλά στην αρχή είναι πολύ δύσκολο να δεχθείτε τα πράγματα όπως είναι, θα ενοχληθείτε από τα συναισθήματα που έχετε στην άσκησή σας.
Στην αρχή θα έχετε κάποια προβλήματα και είναι απαραίτητο να συνεχίσετε την άσκησή σας. Για τον αρχάριο η άσκηση χωρίς προσπάθεια δεν είναι η αληθινή άσκηση. Για τον αρχάριο η άσκηση χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια.
Αν συνεχίσετε να κάνετε αυτή την απλή άσκηση κάθε μέρα. θα αποκτήσετε μια θαυμαστή δύναμη. Προτού την αποκτήσετε προβάλει κάτι θαυμάσιο, αλλ' αφού την αποκτήστε, δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο... Αν όμως χάσετε το πνεύμα της επανάληψης η άσκησή σας θα γίνει δύσκολη.
Ενώ συνεχίζετε αυτή την άσκηση, βδομάδα μετά από βδομάδα, χρόνο μετά από χρόνο, η εμπειρία σας θα εμβαθύνει όλο και πιο πολύ και θα καλύψει όλα όσα κάνετε στην καθημερινή σας ζωή. Το πιο σπουδαίο πράγμα είναι να ξεχάσετε όλες τις ιδέες κέρδους, όλες τις δυαδικές ιδέες. Με άλλα λόγια να ασκήστε απλώς στο ζαζέν με μια ορισμένη στάση. Μη σας απασχολεί τίποτα. Μείνετε απλώς στο μαξιλάρι σας χωρίς να περιμένετε τίποτα. Τότε τελικά θα επανακτήσετε την αληθινή σας φύση. Δηλαδή η αληθινή σας φύση θα επανακτηθεί από μόνη της.
Συνήθως όταν κάνετε κάτι, θέλετε να επιτύχετε κάτι, προσκολλιέστε σε κάποιο αποτέλεσμα. Από την επίτευξη στην μη επίτευξη σημαίνει να απαλλαγείτε από τα άχρηστα και άσχημα αποτελέσματα της προσπάθειας. Αν κάνετε κάτι με το πνεύμα της μη επίτευξης, τότε υπάρχει μια καλή ποιότητα σε αυτό που κάνετε. Έτσι το να κάνετε απλώς κάτι χωρίς καμιά ιδιαίτερη προσπάθεια είναι αρκετό. Όταν κάνετε μια ειδική προσπάθεια να πετύχετε κάτι, μια υπερβολική ιδιότητα, τότε εμπλέκετε σε αυτήν κάτι πρόσθετο, κάτι παραπανίσιο. Πρέπει να απαλλαχθείτε από αυτά τα πρόσθετα στοιχεία. Εάν η άσκησή σας είναι καλή, χωρίς να το αντιληφθείτε θα γίνετε περήφανοι για αυτήν. Αυτή η περηφάνια είναι ένα πρόσθετο στοιχείο. Πρέπει να απαλλαγείτε απ' αυτήν.
Αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό, αλλά συνήθως δεν είμαστε αρκετά λεπτοί για να το συνειδητοποιήσουμε, καθώς προχωράμε στη λαθεμένη κατεύθυνση. Όταν κάνετε κάτι πρέπει να καίγεστε εντελώς, χωρίς να αφήνετε κανένα ίχνος του εαυτού σας. Όταν ασκούμαστε στο ζαζέν ο νους μας είναι ήρεμος και αρκετά απλός. Αλλά συνήθως ο νους μας είναι πολύ απασχολημένος και μπερδεμένος, και είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί πάνω σε αυτό που κάνουμε. Αυτό γίνεται γιατί πριν ενεργήσουμε σκεπτόμαστε και αυτή η σκέψη αφήνει κάποιο ίχνος.
Η δραστηριότητα μας επηρεάζεται από μια προσχηματισμένη ιδέα. Η σκέψη όχι μόνον αφήνει κάποιο ίχνος ή σκιά, αλλά μας δίνει επίσης πολλές άλλες ιδέες για άλλα πράγματα και δραστηριότητες. Αυτά τα ίχνη και οι ιδέες κάνουν το νου μας πολύ μπερδεμένο. Όταν κάνουμε κάτι με ένα απλό και καθαρό μυαλό, τότε δεν έχουμε ιδέες ή σκιές και η δραστηριότητά μας είναι δυνατή και άμεση. Αλλά όταν το κάνουμε με ένα μπερδεμένο μυαλό, σε σχέση με άλλα πράγματα ή ανθρώπους, ή την κοινωνία, η δραστηριότητά μας γίνεται πολύ σύνθετη.
Για να μην αφήνετε ίχνη όταν κάνετε κάτι, πρέπει να το κάνετε με ολόκληρο το σώμα σας και το νου σας. πρέπει να είσαστε συγκεντρωμένοι πάνω σε αυτό που κάνετε. Πρέπει ν' ανάβετε πλήρως, σαν μια καλή φωτιά. Δεν πρέπει να είσαστε μια φωτιά που καπνίζει, πρέπει να κάψτε εντελώς τον εαυτό σας. Αν δεν κάψτε εντελώς τον εαυτό σας, τότε θα μείνει κάποιο ίχνος του εαυτού σας σε αυτό που κάνετε, θα έχει απομείνει κάτι που δεν κάηκε εντελώς. Η δραστηριότητα του Ζεν είναι μια δραστηριότητα που καίγεται εντελώς, χωρίς να παραμένει τίποτα άλλο από στάχτες. Αυτός είναι ο σκοπός της άσκησής μας. Αυτό εννοούσε ο Ντογκέν όταν είπε ότι "οι στάχτες δεν επιστρέφουν στα καυσόξυλα". Η στάχτη είναι στάχτη. Τα καυσόξυλα πρέπει να είναι καυσόξυλα. Όταν συμβαίνει αυτό το είδος δραστηριότητας, τότε αυτό που κάνετε καλύπτει τα πάντα».
Ο δάσκαλος Σέουνγκ Σαχν ή Σόεν-σα (1927-) Ο Σέουνγκ Σαχν, γνωστός στους μαθητές τον σαν Σόεν-σα γεννήθηκε στο Σύουν Τσόεν, που είναι σήμερα γνωστό σαν Βόρεια Κορέα. Οι γονείς του ήταν Χριστιανοί Προτεστάντες. Στις 25 Μαρτίου του 1949 ανακηρύχθηκε σαν ο Εβδομηκοστός Όγδοος Πατριάρχης της ιδιαίτερης παράδοσης του διδασκάλου του, σε ηλικία μόλις είκοσι δύο χρονών. Αργότερα πήγε στην Καλιφόρνια όπου ίδρυσε μια σχολή του Ζεν στην οποία διδάσκει μέχρι και σήμερα.
Το Κορεατικό Ζεν θεωρείται ότι βρίσκεται πιο κοντά στην αρχική Κινέζικη παράδοση απ" ότι το σύγχρονο Ιαπωνικό Ζεν. Για παράδειγμα δεν είναι χωρισμένο στις σχολές του Σότο και του Ριντζάι και τα περισσότερα Κορεάτικα μοναστήρια έχουν μοναχούς που μελετούν και άλλες μεθόδους εκτός από το Ζεν. Σε αυτά οι μοναχοί κάνουν καθιστικό διαλογισμό (πολλοί σταυρώνουν απλώς τα πόδια τους από το να χρησιμοποιούν τον πλήρη ή το μισό λωτό) για τρεις μήνες στη διάρκεια των χειμερινών και των καλοκαιρινών συνεδριών και τους υπόλοιπους έξη μήνες είναι ελεύθεροι να περιπλανώνται ή να πάνε να μελετήσουν σε άλλα μοναστήρια. Υπάρχει μια τυπική ομιλία του διδασκάλου μια ή δυο φορές το μήνα, αλλά δεν έχει όμως καμιά σχέση με τις κανονικές συνεντεύξεις. Αν ένας μοναχός νοιώθει ότι έχει φτάσει σε κάποιου είδους κατανόηση, πηγαίνει να την ελέγξει στο δάσκαλό του, διαφορετικά δεν υπάρχει κανένας λόγος να τον δει προσωπικά. Οι μακρές περίοδοι ατομικής απομόνωσης είναι πιο συνήθεις απ' ότι στην Ιαπωνία. Οι μοναχοί πηγαίνουν σε ένα ερημητήριο για 100 ή 1000 μέρες, ή πέντε χρόνια και μετά επιστρέφουν και παρουσιάζουν στο δάσκαλο την κατανόησή τους. Προτού επίσης δοθεί σε ένα μαθητή η ίνκα, πρέπει αυτός να νικήσει τρεις άλλους δασκάλους του Ζεν μαζί και τον δικό του δάσκαλο!
Ο Σόεν-σα χρησιμοποιεί ένα αριθμό παραδοσιακών Κινέζικων και Κορεάτικων κοάν. Ο ίδιος αισθάνεται όμως ελεύθερος απ' οποιαδήποτε τυπική μορφή ή παράδοση. Για παράδειγμα έκανε ένα τριήμερο σεμινάριο στο Μπινγκ Σουρ της Καλιφόρνιας, όπου οι μαθητές του έψελναν δυναμικά κι ενεργειακά οκτώ ώρες την ημέρα, συνοδευόμενοι από ταμπούρλα, γκονγκς, καμπάνες και άλλα όργανα. Τριάντα άνθρωποι βροντούσαν για ώρες, ψέλνοντας με όλη τη δύναμη των πνευμόνων τους. Αυτό ήταν μια επινόηση του Σόεν-σα, σχεδιασμένη για το κάρμα της Καλιφόρνιας(!) και πολλοί άνθρωποι που δεν μπορούσαν να κάτσουν στη στάση του ζαζέν, ή που έκαναν σεσίνς (συνεδρίες του Ζεν) για χρόνια χωρίς να νοιώσουν ποτέ τίποτα ιδιαίτερο, μπόρεσαν να δοκιμάσουν για πρώτη φορά τη βαθειά χαρά και δύναμη του "Μεγάλου Μυαλού".
Ο Σόεν-σα χρησιμοποιεί πολύ τις ψαλμωδίες μάντρα στην άσκησή του, ιδιαίτερα για μαθητές που βρίσκουν το κοάν "ποιός είμαι;" ή που θεωρούν πολύ δύσκολο τον αναπνευστικό διαλογισμό. Συνήθως αυτοί είναι διανοούμενοι που το μυαλό τους φλυαρεί συνεχώς (ιδιαίτερα ψυχολόγοι και φιλόσοφοι) ή άνθρωποι (συνήθως γυναίκες) με πολύ έντονες συγκινήσεις. Αλλά τελικά ο διαλογισμός με μάντρα δε θεωρείται διαφορετικός από το διαλογισμό με κοάν ή το ζαζέν.
Οι τεχνικές είναι διαφορετικές, αλλά το μυαλό του "δεν ξέρω" στο οποίο οδηγούν, είναι βασικά το ίδιο.
Αλλά η κύρια έμφαση της διδασκαλίας του Σόεν-σα είναι η διατήρηση ενός καθαρού μυαλού στη διάρκεια όλης της ημέρας. Παρατήρησε ότι μαθητές που έχουν κάνει Ιαπωνικό Ζεν προσκολλώνται τρομακτικά στον καθιστικό διαλογισμό και δημιουργούν έτσι μια διάκριση μεταξύ του διαλογισμού και των άλλων δραστηριοτήτων. Έτσι, παρ' όλο που οι κοντινοί του μαθητές διατηρούν μια σταθερή καθιστική στάση διαλογισμού, αυτός διδάσκει συνήθως ότι οι τεχνικές και η στάση του σώματος δεν είναι τόσο σημαντικές. Εκείνο που είναι σημαντικό είναι πώς να διατηρείς το νου σου στην παρούσα στιγμή.
Να μερικά αποσπάσματα από τις διδασκαλίες του Σόεν-σα.
"Η φώτιση είναι μονάχα ένα όνομα. Αν σας ενδιαφέρει η φώτιση, τότε η φώτιση υπάρχει. Αλλά εάν υπάρχει φώτιση, υπάρχει επίσης και άγνοια. Το καλό και το κακό, το σωστό και το λάθος, ο φωτισμένος και ο αδαής και οποιαδήποτε άλλα αντίθετα είναι απλά δημιουργήματα της σκέψης σας. Η αλήθεια είναι απόλυτη, πέρα από τη σκέψη, πέρα από τα αντίθετα. Αν φτιάξετε κάτι, τότε θα πάρετε κάτι. Αλλά αν δεν φτιάξετε τίποτα, τότε θα πάρετε τα πάντα!»
«Το κάθισμα του σώματος δεν είναι απαραίτητο, είναι μόνον ένα είδος εξωτερικής μορφής. Αυτό που είναι αναγκαίο είναι το κάθισμα του μυαλού. Αληθινό κάθισμα σημαίνει αποκοπή όλων των σκέψεων και διατήρηση ενός ακίνητου μυαλού. Αν διατηρείτε αυτό το "δεν ξέρω" μυαλό όταν οδηγάτε, τότε αυτό είναι το Ζεν της οδήγησης. Αν το διατηρείτε όταν παίζετε τένις, τότε αυτό είναι το Ζεν του τένις. Όταν το διατηρείτε όταν βλέπετε τηλεόραση, τότε αυτό είναι το Ζεν της τηλεόρασης... Πρέπει να διατηρείτε αυτό το "δεν ξέρω" μυαλό παντού και πάντα. Ο μεγάλος Δρόμος δεν είναι δύσκολος. Απλά να μην προσκολλιέστε σε διακρίσεις.
Αν μπορείτε να αφήνετε να φεύγουν οι αρέσκειες και οι απαρέσκειές σας, τότε το κάθε τι γίνεται τέλεια καθαρό.
Ένας μοναχός είπε κάποτε στο Γιο-Τζού:
-Μόλις έφτασα στο ναό σου. Σε παρακαλώ δίδαξε με.
Έχεις πάρει πρωινό; τον ρώτησε ο Γιο-Τζου
-Ναι, απάντησε ο μοναχός.
-Πήγαινε τότε να πλύνεις την κούπα σου, του είπε ο Γιο-Τζου.
Ο μοναχός ξαφνικά φωτίσθηκε. Η ερώτηση μου είναι, τί πέτυχε αυτός ο μοναχός;
Ένα άλλο κοάν λέι: "Όλα τα πράγματα επιστρέφουν στη Μονάδα. Η μονάδα πού επιστρέφει;"
Αν θέλετε να καταλάβετε τις απαντήσεις σε αυτά τα Κοάν, ποτέ δε θα τα καταλάβετε. Αλλά αν προχωρήσετε ευθεία μπροστά και διατηρείστε το μυαλό του "δεν ξέρω", τότε οι απαντήσεις θα εμφανισθούν από μόνες τους. Και όταν το μυαλό σας γίνει εντελώς καθαρό, τότε θα μπορείτε να απαντήσετε σε κάθε Κοάν χωρίς κανένα εμπόδιο.»
«Ο νους σας μπορεί να συγκριθεί με ένα καθρέφτη που αντανακλά οτιδήποτε εμφανιστεί μπροστά του. Από τη στιγμή που αρχίζετε να σκέπτεσθε και να εξασκείτε τη θέλησή σας, πέφτουν σκιές πάνω στο νου σας και παραμορφώνουν τις αντανακλάσεις. Την κατάσταση αυτή την ονομάζουμε αυταπάτη και είναι η βασική ασθένεια των ανθρώπινων όντων.
Το πιο σοβαρό αποτέλεσμα της ασθένειας αυτής είναι ότι δημιουργεί ένα αίσθημα δυϊσμού το οποίο έχει σα συνέπεια το διαχωρισμό του "εγώ" από το μη-εγώ". Η αλήθεια είναι ότι όλα είναι ένα και αυτό το ένα δεν είναι βέβαια το αριθμητικό ένα. Όταν βλέπει κάποιος λαθεμένα ότι περιβάλλεται από ένα κόσμο γεμάτο με διαφορετικά όντα, τότε γεννιέται μέσα του το αίσθημα του ανταγωνισμού και της απληστίας που τον οδηγούν αναπόφευκτα στον πόνο. Ο σκοπός του ζαζέν είναι να διώξει από το νου αυτές τις σκιές, ώστε να μπορέσουμε να βιώσουμε την εσωτερική εμπειρία της ένωσης με ολόκληρη τη ζωή. Με αυτό τον τρόπο η αγάπη και η συμπόνια θα γεμίσουν φυσικά και αβίαστα τις καρδιές μας.
Εν τούτοις, εστιαζόμενος περισσότερο στην αθεϊστική όψη του Ζεν -που προκύπτει από την άρνηση του τελευταίου να "θεολογήσει" - και ως εκ τούτου επιτιθέμενος άμεσα και βίαια στις λεγόμενες θεϊστικές θεωρήσεις, διαφοροποιήθηκε ριζικά από τους παραδοσιακούς δασκάλους του Ζεν. Παρ' όλα αυτά η «σχολή» του γνώρισε μεγάλη άνθιση ακόμη και μέσα στην ίδια την Ιαπωνία! Τα παρακάτω προέρχονται από τις ομιλίες του πάνω στο «Μανιφέστο του Ζεν» που ο ίδιος διεκήρυξε:
«Ο καιρός είναι πια ώριμος για ένα μανιφέστο του Ζεν. Η Δυτική διανόηση έχει γνωρίσει το Ζεν και το έχει αγαπήσει, αλλά εξακολουθεί να προσπαθεί να το καταλάβει με το μυαλό. Δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμα ότι το Ζεν βρίσκεται πέρα από το μυαλό.
Η τρομερή δουλειά που αναλαμβάνει είναι να σας βγάλει από τη φυλακή του μυαλού σας. Δεν είναι μια διανοητική φιλοσοφία, δεν είναι καν φιλοσοφία. Ούτε είναι μια θρησκεία γιατί δεν περιέχει μυθιστορήματα ψέματα, ή παρηγοριές. Είναι ο βρυχηθμός ενός λιονταριού και το σπουδαιότερο πράγμα που έχει φέρει στον κόσμο είναι η ελευθερία από τα δεσμά του εαυτού σας.»
«Όλες οι θρησκείες μιλάνε για την απόρριψη του εγώ. Αυτό όμως δεν είναι παρά μια σκιά του θεού. Ο θεός είναι το εγώ του σύμπαντος, και το εγώ η προσωπικότητά σας. Όπως ακριβώς ο θεός είναι - σύμφωνα με τις θρησκείες - το κέντρο του σύμπαντος, έτσι και το εγώ σας είναι το κέντρο του μυαλού σας, της προσωπικότητάς σας. Έτσι δεν μπορείτε να απορρίψετε το εγώ σας, αν δεν απορρίψετε μαζί και την ιδέα του θεού. Δεν μπορείτε να απορρίψετε μια σκιά ή μια αντανάκλαση, εκτός αν καταστρέψτε την ίδια την πηγή της εκδήλωσής της.
ι θρησκείες σας λένε συνεχώς, αλλά για λάθος λόγους, ότι πρέπει να απαλλαχθείτε από το εγώ για να παραδοθείτε στο θεό, στους ιερείς και σε κάθε είδους ανοησίες, θεολογίες, δεισιδαιμονίες και συστήματα πίστης. Δεν μπορείτε όμως να το κάνετε αυτό, γιατί το εγώ είναι μια αντανάκλαση του θεού. Ο θεός είναι ένα ψέμα, εκεί έξω στο σύμπαν και το εγώ είναι ένα ψέμα εδώ μέσα στο μυαλό σας. Οι θρησκείες έτσι, βάζουν την ανθρωπότητα σε ένα μεγάλο δίλημμα: Ενώ συνεχίζουν να εξυμνούν το θεό, παράλληλα καταδικάζουν το εγώ... Δημιουργούν έτσι μια σχιζοφρενική κατάσταση στους ανθρώπους. Αυτοί προσπαθούν να διώξουν το εγώ, αλλά όσο πιο πολύ προσπαθούν, τόσο δυσκολότερο γίνεται να το απορρίψουν, γιατί ποιος θα το διώξει; Το ίδιο το εγώ προσπαθεί να διώξει τον εαυτό του! Ακόμα και στα πιο ταπεινά και θρησκευτικά άτομα, το εγώ γίνεται πολύ λεπτό, αλλά δεν απορρίπτεται. Μπορείτε να το δείτε αυτό στα μάτια των αγίων σας...
Από την άλλη οι διανοούμενοι έχουν γράψει μέχρι τώρα πολύ όμορφα βιβλία για το Ζεν. Εκτιμώ τη λογιότητα τους, την καλλιέπειά τους, αλλά δεν είναι άνθρωποι του Ζεν. Έτσι αυτό το μανιφέστο χρειάζεται απόλυτα για να κάνει ξεκάθαρο σε όλο τον κόσμο ότι το Ζεν δεν είναι ένα ζήτημα του μυαλού. Αντίθετα, είναι ο καθαρός και ξάστερος χώρος της υπέρβασης του μυαλού.»
Καθώς προχωρείτε βαθύτερα μέσα σας βρίσκετε ότι ο εαυτός σας εξαφανίζεται μέσα στην ωκεάνια συνείδηση. Δεν υπάρχει κανένας εαυτός. Δεν υπάρχετε πια, μόνον η ύπαρξη υπάρχει. Έτσι εκείνο που προσφέρει το Ζεν είναι ουσιαστικά η ελευθερία από τον εαυτό. Έχετε ακούσει για άλλες ελευθερίες, αλλά η ελευθερία από τον εαυτό είναι η έσχατη ελευθερία: το να μην υπάρχεις και να επιτρέπεις στην ύπαρξη να εκφραστεί με όλο τον αυθορμητισμό και το μεγαλείο της. Αλλά είναι η ύπαρξη, όχι εσείς κι εγώ. Είναι η ίδια η ζωή που χορεύει, όχι εσείς κι εγώ.
Αυτό είναι το μανιφέστο ταυ Ζεν: η ελευθερία από τον εαυτό. Και μόνο το Ζεν έχει επινοήσει σε αυτούς τους εικοσιπέντε αιώνες λεπτές μεθόδους για να σας κάνουν να συνειδητοποιείστε ότι δεν υπάρχετε, ότι είσαστε μια αυθαίρετη ιδέα. Καθώς προχωράτε πέρα από το μυαλό, εξαφανίζεται ακόμα και η ιδέα του "εγώ είμαι". Όταν εξαφανίζεται το εγώ και αρχίζετε να νοιώθετε μια βαθιά συγχώνευση με την ύπαρξη χωρίς όρια, τότε μόνον έχει ανθίσει το Ζεν μέσα σας. Αλλά δεν έχει κανένα "Εγώ" στο κέντρο του, κανένα "άτμαν", κανένα εαυτό.
Οι δάσκαλοι του Ζεν ρωτούν συνεχώς τους μαθητές τους: "Που ήσουν προτού γεννηθούν οι γονείς σου;". Μια παράλογη ερώτηση, αλλά με μια τεράστια σημασία. Σας ερωτούν: "Όταν δεν υπήρχατε, δεν είχατε κανένα πρόβλημα. Γιατί λοιπόν ανησυχείτε;" Αν ο θάνατος σας γίνει ο έσχατος θάνατος κι εξαφανισθούν όλα τα σύνορα, δε θα είσαστε εκεί, αλλά η «ύπαρξη» θα είναι. Ο χορός θα είναι, αλλά όχι ο χορευτής. Το τραγούδι θα είναι, αλλά όχι ο τραγουδιστής...
Δημήτρης Ευαγγελόπουλος
Το είδαμε εδώ
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΑΣ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ
ΣΤΟ FACEBOOK Ή ΣΤΟ BLOGGER👇
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Αγαπητοί αναγνώστες, ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές και διατηρούμε το δικαίωμα να μην δημοσιεύουμε συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια όπου τα εντοπίζουμε.