Συνέχεια από το Α' Μέρος
Στο Ζεν θεωρείται ότι κάποιος που έχει την ίδια κατανόηση με το δάσκαλό του, έχει τη μισή μόνο δύναμη από αυτόν. Μόνον αυτός που η κατανόησή του ξεπερνά αυτή του δασκάλου του μπορεί να γίνει ο άξιος κληρονόμος του. Αυτός είναι ένας σιδερένιος κανόνας για το Ζεν!
Αν ο δάσκαλος δώσει το Ντάρμα (η διδασκαλία), σε ένα μαθητή κατώτερό του, ή ακόμα και ίσο του, τότε το Ντάρμα σε μερικές εκατοντάδες χρόνια θα εξαφανισθεί. Στη σχολή του Ζεν πρέπει να δείξουμε την πρόοδο μας στο δάσκαλο. Πρέπει να του δείξουμε ότι έχουμε κάτι που αυτός δεν έχει και πρέπει να τον... νικήσουμε. Τότε ο δάσκαλος με χαρά μας παραδίνει το Ντάρμα. Ποτέ αυτό δε γίνεται λόγω της ονομαζόμενης "αγάπης", ή γιατί "ήμασταν πολύ καλοί μαζί του". Όχι! Όταν ένας δάσκαλος του Ζεν μεταδίδει το Ντάρμα γίνεται ένας αγώνας πρωταθλητισμού: ο μαθητής πρέπει να τον ρίξει κάτω. να του δείξει την επίτευξή του, τη γνώση του και τις νέες ικανότητές του. Το Ζεν συνεχίζει να υπάρχει ζωντανό και όχι στα νεκρά βιβλία, λόγω ακριβώς του σιδερένιου αυτού κανόνα.
Στη σύγχρονη διδασκαλία υπάρχουν δυο κύριες σχολές του Ζεν. Οι διαφορές τους βρίσκονται μόνο στη μέθοδο διδασκαλίας. Η Σχολή Ριντζάι, ή σχολή της "ξαφνικής φώτισης" χρησιμοποιεί την μέθοδο των κοάν. Κατά περιόδους ο δάσκαλος και ο μαθητής έχουν σύντομες συζητήσεις (ζανζέν), στη διάρκεια των οποίων ο δάσκαλος ζητά από τον μαθητή να τον πει τη γνώμη του για το κοάν που του έχει αναθέσει να λύσει. Η λύση ενός κοάν απαιτεί μεγάλες περιόδους έντονης συγκέντρωσης, που οδηγεί αναπάντεχα στην εμπειρία του σατόρι. Ένας έμπειρος δάσκαλος ξέρει πότε ο μαθητής του είναι έτοιμος να φθάσει στην ξαφνική φώτιση και τον "σπρώχνει" προς τον σκοπό αυτό με μια ξαφνική ενέργεια, όπως ένα κτύπημα, ή μια ξαφνική κραυγή.
Από την άλλη μεριά η σχολή Σότο είναι "σταδιακή" και αποφεύγει τα ξαφνιάσματα της σχολής Ριντζάι. Αποβλέπει στη σταδιακή ωρίμανση του μαθητή κι ενεργεί "σαν την ανοιξιάτικη αύρα που χαϊδεύει το μπουμπούκι και το βοηθά μ' αυτό τον τρόπο να ανθίσει". Συνιστά δυο μορφές διαλογισμού: το ήρεμο κάθισμα και μια οποιαδήποτε συνηθισμένη εργασία.
Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΣΩΜΑ
Οι Πολεμικές Τέχνες
Η άποψη ότι η φώτιση εκδηλώνεται από μόνη της μέσα στην καθημερινή ζωή είχε σαν αποτέλεσμα να επηρεάσει έντονα κάθε εκδήλωση του παραδοσιακού τρόπου ζωής της Ιαπωνίας και η επίδραση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στο χώρο της τέχνης, στη ζωγραφική, την καλλιγραφία, τους σχεδιασμούς των κήπων κ.λ.π., αλλά επεκτείνεται στις τελετουργικές δραστηριότητες, όπως το σερβίρισμα του τσαγιού και η τοποθέτηση των λουλουδιών σε ένα βάζο, για να καταλήξει στις πολεμικές τέχνες, όπως η τοξοβολία, η ξιφασκία το τζούντο κλπ. Κάθε μια από αυτές τις δραστηριότητες ονομάζεται "ντο", που είναι η Ιαπωνική μετάφραση του Ταό, και αναγνωρίζεται σαν ένας από τους πολλούς δρόμους που οδηγούν στη φώτιση. Όλες διαθέτουν τα βασικά χαρακτηριστικά του Ζεν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη της φώτισης. Όλες αυτές οι τέχνες είναι εκφράσεις του αυθορμητισμού, της απλότητας και της πλήρους ετοιμότητας, της καθολικής συμμετοχής του νου στη δεδομένη πράξη. Όλες τους απαιτούν μια τεχνική τελειότητα, αλλά η πραγμάτωση έρχεται όταν ξεπεραστεί η τεχνική κι εκτελείται αυθόρμητα σα μια τέχνη δίχως τέχνη.
Οι πολεμικές τέχνες αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της πολιτιστικής παράδοσης της Κίνας και της Ιαπωνίας. Στην Ιαπωνία η επίδραση του Ζεν στην παράδοση των Σαμουράι δημιούργησε το μπονσίντο, το δρόμο του πολεμιστή. Αυτός είναι μια μέθοδος ξιφασκίας που καταλήγει σε διαλογισμό και στην τελειοποίηση του πνεύματος του ατόμου. Από την άλλη μεριά το ταοϊστικό Τάι Τσι Τσουάν αντιπροσωπεύει το ανώτερο είδος πολεμικής τέχνης στην Κίνα. Εδώ ο πολεμιστής συνδυάζει τις ρυθμικές κινήσεις της Γιόγκα με την απόλυτη συνείδηση και την υπερένταση της προσοχής.
Όλες οι πολεμικές τέχνες είναι στην ουσία αγώνες ζωής και θανάτου με το εγώ μας. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτοάμυνα, αλλά ο πραγματικός τους σκοπός είναι η αυτογνωσία που οδηγεί στην πραγμάτωση. Στο δρόμο της τοξοβολίας ο σπουδαστής πρέπει να αναπτύξει μια εσωτερική ισορροπία του μυαλού και μια εξωτερική κυριαρχία του σώματος τόσο καθολική, ώστε όλες οι κινήσεις του να εμφανίζονται χωρίς τη μεσολάβηση της σκέψης. Όλες οι πολεμικές τέχνες εκτελούνται σε μια κατάσταση μη σκέψης, που σημαίνει την απουσία όλης της εγωϊκής συνείδησης και την πλήρη παρουσία του πολεμιστή στη στιγμή, χωρίς κανένα αίσθημα καλού ή κακού, επιτυχίας ή αποτυχίας και χωρίς καμιά σκέψη ζωής ή θανάτου.
Στο θαυμάσιο βιβλίο του «Το Ζεν και η Τέχνη της Τοξοβολίας» ο Ώτζιν Χέριγγερ περιγράφει πως έμαθε από ένα διάσημο Ιάπωνα δάσκαλο την τέχνη της τοξοβολίας και με ποιον τρόπο έφτασε στην εμπειρία του Ζεν μέσα από αυτήν. Αφηγείται τον τρόπο που του παρουσίασε ο δάσκαλος την τοξοβολία σα μια θρησκευτική τελετουργία, που "χορεύεται" αυθόρμητα, με κινήσεις χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και σκοπιμότητα.
Όλες οι ανθοθετήσεις έχουν ένα ψηλό κεντρικό στέλεχος, που αντιπροσωπεύει τον ουρανό, ένα στέλεχος μεσαίου μεγέθους, που αντιπροσωπεύει τον Άνθρωπο κι ένα κοντό στέλεχος για τη Γη. Ο Άνθρωπος είναι μεταξύ του Ουρανού και της Γης, αλλά οι βλαστοί δεν τακτοποιούνται πάντα ώστε να φαίνεται αυτό αμέσως.
.JPG)
Το Ιαπωνικό θέατρο Νο έχει τις ρίζες του στο Ζεν. Στηρίζεται ως επί το πλείστον στη σιωπή: η ιστορία υπονοείται μάλλον παρά λέγεται. Το τέλος επιτυγχάνεται με την ικανότητα μόνον του ηθοποιού. Εντούτοις ο πρωταγωνιστής φοράει μάσκα και όλοι οι άλλοι ηθοποιοί είναι τόσο φειδωλοί στις εκφράσεις τους, που το θέατρο Νο έχει αποκαλεστεί "παγωμένος χορός". Αυτή η άφωνη ή "εσωτερική" πράξη δίνει σημασία σε κάθε στιγμή, οσοδήποτε ασήμαντη και να είναι. Οι ελάχιστες ακόμα παραλλαγές στην ερμηνεία δημιουργούν διαφορετικές σχολές ηθοποιίας! Εντούτοις το έργο δεν είναι άκαμπτο. Ακόμα και σε ένα Δυτικό ακροατήριο το θέατρο Νο μπορεί να μεταδώσει έντονες στιγμές χαράς, αμηχανίας και άλλων συγκινήσεων, ενώ η περιστασιακή ξαφνική τρομερή κραυγή του "Χρρρουουου!" μπορεί να κάνει το θεατή ν' αναπηδήσει ξαφνιασμένος από τη θέση του... Λέγεται ότι αυτό το ξάφνιασμα οδήγησε μερικούς κατάλληλους θεατές στη φώτιση!
Ελάχιστα γνωρίζουμε για τη διδασκαλία γυναικών στη Κίνα, αλλά στην Ιαπωνία οι γυναίκες εδιδάσκοντο στο Μοναστήρι Τοκέιτζι, στον οποίο η πρώτη δασκάλα ήταν η μοναχή Σίντο του δεκάτου τρίτου αιώνα. Οι γυναίκες γινόντουσαν δεκτές και στο Μοναστήρι Ενκακούτζι, αλλά κάτω από αυστηρότερες συνθήκες. Οι μοναχές του Ζεν δημιουργούσαν και έλυναν τα δικά τους κοάν και μερικά από αυτά είναι διάσημα, όπως η νυκτερινή συνέντευξη της μοναχής Μυοτέι η οποία έβγαλε όλα της τα ρούχα πριν πάει στη δασκάλα της. Το κοάν είναι: Ποιά είναι η πραγματική σημασία του γεγονότος ότι η Μυοτέι πήγε γυμνή για την νυκτερινή της συζήτηση με τη δασκάλα της;
Το Χαϊκού είναι μια ιδιαίτερη μορφή ποίησης του Ζεν, στην οποία ο ποιητής πρέπει να... απουσιάζει και μόνο το χαϊκού να είναι παρόν, έτσι ώστε να μην υπάρχει επινόηση, ή απώτερο κίνητρο. Αποτελείται ατό 17 συλλαβές μέσα στις οποίες τίθεται το πιο μεγαλειώδες συναίσθημα που μπορούν να νοιώσουν τα ανθρώπινα όντα. Ένα Χαϊκού είναι η έκφραση μιας παροδικής φώτισης στην οποία βλέπουμε μέσα στη ζωή των πραγμάτων. Ο Μπασό (17ος αιώνας) είναι ένας από τους πιο φημισμένους ποιητές χαϊκού. Η φώτιση του ήλθε όταν άκουσε τον ήχο του νερού σαν ένα βάτραχο που πηδά μέσα σε μια ήρεμη λιμνούλα και έγραψε: Η ήρεμη λιμνούλα... Α! Ένας βάτραχος πηδά μέσα. Φλόπ!
Ένα άλλο Χαϊκού λέει: Τα φύλλα πέφτουν, σωριάζονται το ένα πάνω στο άλλο και η βροχή χτυπάει τη βροχή.
Ενώ ένα άλλο του Μόμον λέει: Μυριάδες αγριολούλουδα, φθινοπωρινό φεγγάρι
Δροσερό καλοκαιρινό αεράκι, παγερό χιόνι... Διώξε από το μυαλό σου τις σκέψεις Και τρέξε να χαρείς τις εποχές!
Ο Τσουάνγκ-Σαν, ένας Κινέζος Δάσκαλος του 9ου αιώνα ενώ διέσχιζε ένα ρυάκι είδε την αντανάκλαση του μέσα στο νερό. Αμέσως συνέθεσε το παρακάτω ποίημα:
Μην ψάχνεις την αλήθεια από άλλους. Θ' απομακρύνεται συνεχώς.
Μόνος τώρα προχωρώ και τη συναντώ οπουδήποτε κοιτώ.
Η ποίηση Χαϊκού μας παρουσιάζει τα πράγματα χωρίς διαστρεβλώσεις και συναισθηματικούς χρωματισμούς, ή καλύτερα μας δείχνει τα πράγματα όπως ακριβώς είναι. Παρουσιάζει τους εαυτούς μας αξεχώριστα δεμένους με το αντικείμενο η το αντικείμενο στην αρχική του ενότητα με τους εαυτούς μας. Είναι ένας τρόπος για να ξαναγυρίσουμε στη φύση, στη φύση μας του φεγγαριού, στη φύση μας της ανθισμένης κερασιάς, στη φύση μας των πεσμένων φύλλων, δηλαδή στη Βουδική μας φύση.
"Αν ζωγραφίσεις καλά ένα κλαρί, θα μπορείς ν' ακούσεις και τον άνεμο που φυσάει"...
Χούι Νεγκ 637-714 ( Ο 6ος Πατριάρχης του Ζεν) Ο Χούι Νέγκ ήταν ένα αμόρφωτο επαρχιοτόπουλο που η μοίρα του επεφύλασσε να γίνει τελικά ο μεγάλος Έκτος Πατριάρχης του Ζεν. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για το περίφημο κοάν του: "Ποιό είναι το πρωταρχικό σου πρόσωπο προτού γεννηθούν οι γονείς σου" που θεωρείται ότι δείχνει κατευθείαν προς την πραγματική φύση του ατόμου.
Μιλώντας για την κενότητα ο Χούι Νεγκ αναφέρει: Όταν με ακούτε να μιλάω για την κενότητα, μην προσκολλιέστε σε αυτήν, ιδιαίτερα μην προσκολλιέστε σε οποιαδήποτε ιδέα της. Όταν κάθεστε ακίνητοι με το μυαλό σας στο κενό, ξεπέφτετε σε μια εννοιολογική κενότητα.
Η απεριόριστη κενότητα του ουρανού περιβάλει τα δέκα χιλιάδες πράγματα κάθε σχήματος και μορφής, τον ήλιο, τη σελήνη και τα άστρα, τα βουνά και τους ποταμούς, τους θάμνους και τα δένδρα, τους καλούς και τους κακούς ανθρώπους, τις καλές και τις κακές διδασκαλίες, τους παραδείσους και τις κολάσεις. Όλα αυτά περιβάλλονται μέσα στην κενότητα.
Η κενότητα της αρχικής σας φύσης είναι ακριβώς σαν κι αυτή. Και αυτή περιβάλει τα πάντα Σε αυτή την άποψη εφαρμόζεται η λέξη "μεγάλη". Όλα και τα πάντα περικλείονται μέσα στην πρωταρχική φύση σας". Τίποτα δεν πρέπει να καταπιεστεί ή εκμηδενιστεί: "Το άπειρο θεμέλιο δεν είναι ούτε για ένα δευτερόλεπτο έξω από το συνήθη κόσμο των φαινομένων. Αν το αναζητήσεις σαν ξεκομμένο, θα βρεθείς αποκομμένος από τον συνήθη σχετικό κόσμο, που είναι η πραγματικότητά σου όσο και οτιδήποτε άλλο".
Ο Χούι Νεγκ έγινε γνωστός σαν ο μεγαλύτερος δάσκαλος του Ζεν και μετά το θάνατο του τα έργα του ενώθηκαν και ταξινομήθηκαν σα μια Βουδιστική σούτρα. Αυτός θεμελίωσε την παραδοσιακή πρακτική του Ζαζέν που την όρισε ως εξής: "Στο μέσο του καλού και του κακού καμιά σκέψη δεν εμφανίζεται στο νου. Αυτό ονομάζεται Ζα. Κοιτώντας μέσα στη δικιά σου φύση, χωρίς να κινείσαι καθόλου, αυτό ονομάζεται Ζεν". Αυτός ο τρόπος διαλογισμού πρέπει να ασκείται πάντοτε και όχι μόνο στη διάρκεια του τυπικού καθιστικού διαλογισμού. Αλλά ο δάσκαλος, τόσο πολύ σημασία έδινε στην καθημερινή στάση του νου. ώστε παρομοίαζε τους παρατεταμένους καθιστικούς διαλογισμούς με ένα νεκρό άνθρωπο!
Στη διάρκεια της ζωής του η Κίνα ήταν σε συνεχείς πολέμους με άγριους εισβολείς όπως οι Τάρταροι και οι Τούρκοι. Το εθνικό πνεύμα ήταν δυνατό και πολεμικό και το ίδιο το Ζεν χαρακτηριζόταν εκείνους τους καιρούς από δύναμη και τραχύτητα. Οι ίδιες οι μέθοδοι διδασκαλίας του Λιν- Τσι ήταν άμεσες και δυναμικές. Δεν είχε ενδοιασμούς να κτυπήσει το μαθητή τον για να τον ξυπνήσει από το κοσμικό ονειροπόλημά του και έγινε διάσημος για την τραχεία συμπεριφορά του. Σε συνήθεις συνθήκες αυτή η συμπεριφορά θα ήταν προσβλητική, αλλά στη διδασκαλία του Ζεν έγινε ένας τρόπος ανοίγματος του μυαλού του μαθητή πέρα από κάθε εννοιολογισμό.
Αν έκαναν στον Λιν-Τσί μια μεταφυσική ερώτηση, η απάντησή του ήταν ένα άμεσο κτύπημα. Ο ίδιος ο Λιν-τσι συνέτριβε όλες τις θρησκευτικές συμβάσεις. Απεχθανόταν τον τρόπο που οι φιλόσοφοι και οι μορφωμένοι λόγιοι αντιμετώπιζαν την καθαρή αλήθεια. Οι μέθοδοί του τόνιζαν τον αυθορμητισμό και την απόλυτη ελευθερία. Ο ίδιος είπε: «Άνθρωποι έρχονται μα με δουν από παντού. Τους «εξυπηρετώ» επί τόπου. Αν το πρόβλημά τους οφείλεται σε αρπακτικά χέρια, τους κτυπώ εκεί. Αν το πρόβλημά τους είναι ένα χαλαρό στόμα, τους κτυπώ εκεί. Αν το πρόβλημά τους κρύβεται πίσω από τα μάτια τους, εκεί ακριβώς τους κτυπώ. Μέχρι τώρα δεν έχω βρει κανένα που να μπορεί να απελευθερωθεί. Αυτό συμβαίνει γιατί όλοι τους έχουν παγιδευτεί στους άχρηστους τρόπους των παλιών διδασκάλων. Όσο για μένα, δεν έχω μόνο μια μέθοδο που τη δίνω στον καθένα, αλλά ανακουφίζω από οποιοδήποτε πρόβλημα και απελευθερώνω τους ανθρώπους.»
Ακόμη: "Φίλοι μου ένα μόνο θα σας πω: Δεν υπάρχει Βούδας, ούτε Ντάρμα, ούτε εκπαίδευση, ούτε κατανόηση. Τί λοιπόν κυνηγάτε με τόσο ζήλο;. Ανόητοι, βάζετε ένα άλλο κεφάλι πάνω από το κεφάλι σας. Αυτό είναι μια χαρά εκεί που βρίσκεται. Τί σας λείπει; Οδοιπόροι της ατραπού, ο εαυτός σας που βλέπετε μπροστά σας να λειτουργεί καθημερινά, δε διαφέρει σε τίποτα από το Βούδα και τους Πατριάρχες. Αλλά δεν το πιστεύετε και ψάχνετε έξω από σας. Μην ξεγελιέστε! Αν στραφείτε προς τα έξω δε θα βρείτε το Ντάρμα, ούτε πρόκειται να κερδίσετε τίποτα. Αντί λοιπόν να προσκολληθείτε σε αυτά, καλύτερα να ξαπλώστε κάτω και να μην ψάξετε τίποτα. Μην προσκολλάστε στο παρελθόν, μη κυνηγάτε το μέλλον. Αυτό είναι προτιμότερο και από δέκα χρόνια ασκητικής ζωής.
Ο Λιν-τσι είναι επίσης γνωστός για το περίφημο βροντερό "Χο" που φώναξε μετά το σατόρι του στο δάσκαλό του σχολιάζοντας με αυτό τον τρόπο μια παρατήρησή του... Αυτό το "Χο" χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από τους δασκάλους της σχολής Ριντζάι. Στην Ιαπωνία έχει γίνει "Κουάτζ" και παρ' όλο που δεν έχει καμιά ακριβή σημασία, μεταφέρει πάρα πολλά. Χρησιμοποιείται για να καθαρίσει τελείως το μυαλό του μαθητή και να τον ελευθερώσει από τις δυαδικές, εγωκεντρικές σκέψεις του.
Η διδασκαλία του Λιν-Τσι ήταν γήινη και πραγματιστική, εμπνέοντας πίστη στους μαθητές του ότι η φυσική και αυθόρμητη λειτουργία τους ήταν η αληθινή φώτιση. Το να είσαι σε αυτή την αγνή κατάσταση ύπαρξης είναι το να σταματήσεις να εμποδίζεις ή να μπλοκάρεις οτιδήποτε. Με αυτό τον τρόπο το να είσαι ελεύθερος από προσκόλληση δεν σήμαινε να μην έχεις συναισθήματα ή αισθήματα πείνας, πόνου κ.λπ. Σήμαινε να ζεις το κάθε τι με ολόκληρο το είναι σου. χωρίς να αφήνεις τίποτα πίσω σου, να ζεις ολοκληρωτικά την κάθε στιγμή. Αυτός ήταν για τον Λιν-Τσι ο ευγενικός δρόμος για να ζήσεις τη συνηθισμένη ζωή και συχνά εξοργίζετο που οι μαθητές του αναζητούσαν κάτι άλλο. Είχαν έρθει από παντού για να αναζητήσουν την απελευθέρωση από τον κόσμο, αλλά πού θα πήγαιναν, τους ρώταγε, αν απελευθερωθούν από τον κόσμο; Η συμβουλή του ήταν να ζήσουν όπως όλοι οι άνθρωποι, αλλά να το κάνουν σε συνεχή επαφή με την πραγματική τους φύση!
"Αδελφοί μου", τους έλεγε, "πρέπει να ξέρετε ότι στην πραγματικότητα του Βουδισμού δεν υπάρχει τίποτα το εξαιρετικό να κάνετε. Ζείτε απλώς συνηθισμένα, χωρίς να προσπαθείτε να κάνετε κάτι, εκπληρώνοντας τις φυσικές σας ανάγκες, φορώντας τα ρούχα σας, τρώγοντας το φαί σας και ξαπλώνοντας, όταν αισθάνεστε κουρασμένοι. Ας γελούν οι αδαείς μαζί μου, οι σοφοί ξέρουν τί θέλω να πω’’! Ή επίσης: "Τίποτα δε σας λείπει και δεν είσαστε με κανένα τρόπο διαφορετικοί από το Βούδα. Ο μόνος τρόπος για να φτάσετε στη φώτιση του Βούδα είναι να αφήσετε τον εαυτό σας να είναι ο εαυτός σας"! Η φοβερή του ελευθερία έφθανε όμως ακόμη πιο μακριά: "Οδοιπόροι της ατραπού, μη θεωρείτε το Βούδα σαν τον κύριο στόχο σας. Εγώ προσωπικά, τον θεωρώ σα μια τρύπα αποχωρητηρίου και τους Μποντισάτβες σαν όντα που μας δένουνε με αλυσίδες"!
Ντογκέν (Σχόλη Σότο) 1200-1253. Ο ιδρυτής της σχολής Σότο στην Ιαπωνία, που ακμάζει μέχρι και σήμερα, δεν είχε τόσο ριζοσπαστικό ταμπεραμέντο όσο ο Ριντζάι. Προερχόταν από ευγενή οικογένεια, αλλά έχασε πολύ μικρός και τους δυο γονείς τον. συνειδητοποιώντας έτσι από πολύ νωρίς τη μεταβατική φύση της ζωής. Σε ηλικία δεκατριών ετών έγινε Βουδιστής μοναχός, ικανοποιώντας έτσι τη μεγαλύτερη επιθυμία του. Παρ' όλο που είχε αναγνωριστεί σα δάσκαλος στην ηλικία των εικοσιτεσσάρων χρονών έφυγε για την Κίνα για να μελετήσει περισσότερο το Ζεν, μακριά από την Ιαπωνική σχολή Ριντζάι. Όταν επέστρεψε ξανά στην Ιαπωνία και τον ρώτησαν τί είχε πετύχει στο εξωτερικό απάντησε: «Επέστρεψα μ' άδεια χέρια. Συνειδητοποίησα μόνο ότι τα μάτια είναι οριζόντια και η μύτη κάθετη.» Από αυτή όμως την «με άδεια χέρια» κενότητα και διαύγεια προήλθε η μεγάλη σχολή Σότο της Ιαπωνίας...
Ο Ντόγκεν ίδρυσε τελικά στο Κιότο τη δικά του σχολή διαλογισμού. Στους πολλούς μοναχούς που μαζεύτηκαν εκεί, δίδαξε ένα τρόπο καθίσματος, το σίκαν-τάζα, που παραμένει η βάση για το Ζεν της σχολής Σότο μέχρι και σήμερα. Είναι ένας μοναδικός συνδυασμός τρόπων και σκοπού, στον οποίο ο μαθητής κάθεται με τη σταθερή πίστη ότι η ίδια η σωματική, διαλογιστική στάση του και μόνο αυτή είναι η πραγματοποίηση της άχρονης βουδικής Φύσης του!! Συγχρόνως κάθεται με πλήρη εμπιστοσύνη ότι η στιγμή της πραγμάτωσης θα έλθει όταν θα βιώσει αλάθητα αυτή την αγνή Ύπαρξη. Έτσι δεν υπάρχει ανάγκη να αγωνίζεται συνειδητά για το σατόρι, αυτό θα έρθει σαν αποτέλεσμα αυτής της άσκησης. Από την άλλη μεριά δεν πρέπει να παρασυρθεί μόνο σε απλό κάθισμα, αλλά πρέπει να διατηρήσει όσο πιο πολύ μπορεί την ιδιαίτερη έντονη συνειδητότητα του σίκαν- τάζα, όπου "σίκαν" σημαίνει "τίποτα άλλο από" ενώ "τα" σημαίνει "επιτυγχάνω" και το "ζα" "κάθομαι".
Οι οδηγίες του Ντόγκεν για τη σωστή στάση του σώματος και τη σωστή νοητική διάθεση στο διαλογισμό:
Για να κάνετε ζαζέν είναι απαραίτητο να έχετε ένα ήσυχο δωμάτιο. Πρέπει να είσαστε μέτριοι στο φαγητό και στο ποτό, εγκαταλείποντας όλες τις απατηλές σχέσεις. Βάζετε όλα στη μπάντα, χωρίς να σκέπτεσθε τίποτα καλό ή κακό, σωστό ή λάθος. Έχοντας έτσι σταματήσει τις διάφορες λειτουργίες του μυαλού σας, πρέπει να εγκαταλείψετε ακόμα και την ιδέα του να γίνετε ένας Βούδας. Αυτό ισχύει όχι μόνο για το ζαζέν, αλλά και για όλες τις καθημερινές ασχολίες σας. Συνήθως τοποθετείτε ένα παχύ τετράγωνο χαλί πάνω στο πάτωμα κι ένα στρογγυλό μαξιλάρι πάνω του. Μπορείτε να κάτσετε είτε στον πλήρη, είτε στο μισό λωτό. Στην πρώτη περίπτωση βάζετε στην αρχή το δεξί πόδι σας πάνω στον αριστερό σας μηρό και μετά το αριστερό πόδι σας πάνω στο δεξί σας μηρό. Στη δεύτερη βάζετε μόνο το αριστερό σας πόδι πάνω στο δεξιό σας μηρό. Τα ρούχα σας πρέπει να είναι χαλαρά, αλλά περιποιημένα. Μετά βάζετε το δεξί χέρι σας πάνω στο αριστερό σας και την αριστερή παλάμη σας πάνω στην δεξιά παλάμη σας, με τις άκρες των αντιχείρων να ακουμπάνε ελαφρά μεταξύ τους. Κάθεστε με την πλάτη ίσια χωρίς να γέρνετε δεξιά ή αριστερά, προς τα μπροστά ή προς τα πίσω. Τα αυτιά σας πρέπει να είναι στην ίδια ευθεία με τους ώμους σας και η μύτη σας σε ευθεία γραμμή με την κοιλιά σας. Η γλώσσα πρέπει να ακουμπά στον ουρανίσκο και τα χείλη και τα δόντια σας να είναι χαλαρά κλειστά. Με τα μάτια σας συνεχώς ανοιχτά, αναπνέετε ήρεμα από τα ρουθούνια σας. Έχοντας τελικά ρυθμίσει με αυτό τον τρόπο το σώμα και το νου σας, παίρνετε μια βαθειά αναπνοή, ταλαντώνετε το σώμα σας αριστερά και δεξιά και καθόσαστε μετά ακίνητοι και ακλόνητοι σαν ένας βράχος! Σκεφθείτε τη μη σκέψη. Πώς γίνεται αυτό; Σκεπτόμενοι πέρα από τη μη σκέψη και τη σκέψη. Αυτή είναι η ίδια η βάση του Ζαζέν. Τελειώνοντας το Ζαζέν κινήστε το σώμα σας σιγά-σιγά και σηκωθείτε ήρεμα, χωρίς βίαιες κινήσεις...
Ο σκοπός αυτής της ακριβούς στάσης, όπως διδάσκει ο Ντογκέν, είναι διπλός: Πρώτα απ' όλα ο πλήρης λωτός δίνει μια ευρεία και σταθερή βάση στο σώμα σας και όταν ακουμπούν και τα δυο γόνατα πάνω στο χαλάκι υπάρχει μια απόλυτη σωματική σταθερότητα. Δεύτερον η ακίνητη και σαν βράχος στάση του σώματος ηρεμεί τη φλυαρία του μυαλού και φέρνει ησυχία και γαλήνη.
Στο Ζεν της σχολής Σότο σήμερα δίνεται συνήθως στο μαθητή μια άσκηση αναπνοής για να συγκεντρώσει το νου του. Για τους αρχάριους ο ευκολότερος τρόπος είναι να μετράνε τις εισπνοές και τις εκπνοές μέχρι το δέκα και μετά να ξαναγυρνούν στο ένα και να ξαναρχίζουν το μέτρημα. Η αξία αυτής της άσκησης είναι ότι ο διακριτικός νους δεν μπορεί να τροφοδοτηθεί από τίποτα, ούτε υπάρχει καμιά λογική ανάλυση από την οποία να κρατηθεί. Παρ' όλα αυτά οι φευγαλέες σκέψεις θα έρχονται και θα φεύγουν, όπως κάνουν φυσικά και η συμβουλή του Ντογκέν είναι να... παίρνεις κάθε μια καθώς έρχεται και να τη βάζεις μέσα στην παλάμη του χεριού σου.
Ο Ντογκέν δίδαξε ότι κάθε κίνηση και κάθε πράξη, οσοδήποτε ασήμαντη και να είναι, θα πρέπει να ιδωθεί σαν η πραγμάτωση της φώτισης. Δεν υπάρχουν μέθοδοι προς ένα σκοπό, γιατί ο σκοπός είναι το τώρα. Η πραγμάτωση αυτής της στιγμής έγινε ο μεγάλος σκοπός της σχολής Σότο. Η καθιστική στάση διαλογισμού δεν είναι μια μέθοδος που αποσκοπεί στο σατόρι ή σε οτιδήποτε άλλο. Είναι η είσοδος στη ροή της κάθε στιγμής, ξεμπλοκάροντας το μυαλό από τις ιδέες του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος.
Δημήτρης Ευαγγελόπουλος
Συνέχια στο Γ' Μέρος
Το είδαμε εδώ
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΑΣ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ
ΣΤΟ FACEBOOK Ή ΣΤΟ BLOGGER👇
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Αγαπητοί αναγνώστες, ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές και διατηρούμε το δικαίωμα να μην δημοσιεύουμε συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια όπου τα εντοπίζουμε.