Ο Λάο Τσε είναι ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα της Κινέζικης φιλοσοφίας. Σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση, έζησε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. Πολλοί ιστορικοί τοποθετούν τη ζωή του στον 4ο αιώνα π.Χ. την περίοδο δηλαδή των “εκατό σχολών σκέψης” ενώ άλλοι αμφισβητούν την ιστορική του ύπαρξη. Στον Λάο Τσε αποδίδεται η συγγραφή του Ταοϊστικού έργου Τάο Τε Τσινγκ, κάτι που τον καθιέρωσε ως τον ιδρυτή του Ταοϊσμού
Η ζωή του
Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή του. Ο Λάο Τσε έγινε ένα σημαίνον πρόσωπο για τον κινέζικο πολιτισμό. Σύμφωνα με το μύθο, η μητέρα του των εγκυμονούσε για 8 ή 80 χρόνια, και όταν γεννήθηκε είχε λευκά μαλλιά. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Λάο Τσε ήταν γηραιότερος σύγχρονος του Κονφούκιου και εργαζόταν στην αυτοκρατορική βιβλιοθήκη της δυναστείας των Ζου. Εκεί και τον συνάντησε τυχαία ή εκ προθέσεως ο Κονφούκιος. Σύμφωνα με την ίδια ιστορία, τους επόμενους μήνες, οι δύο άντρες συζητούσαν περί τύπων και ευπρέπειας, βασικών στοιχείων του Κονφουκιανισμού. Ο Λάο Τσε ερχόταν σε αντίθεση με αυτά καθώς τα θεωρούσε πρακτικές χωρίς ουσία. Τα διδάγματα των Ταοϊστών αναφέρουν ότι οι συζητήσεις αυτές αποδείχθηκαν πιο εποικοδομητικά για τον Κονφούκιο, παρά το περιεχόμενο της βιβλιοθήκης.
Ταοϊσμός
Το έργο του Λάο Τσε, Τάο Τε Τσινγκ, είναι μια από τις σημαντικότερες πραγματείες της κινέζικης φιλοσοφίας. Καλύπτει πολλές πτυχές της φιλοσοφίας, από την εξατομικευμένη πνευματικότητα, μέχρι διαπροσωπικές δυναμικές και πολιτικές τεχνικές. Ο Λάο Τσε ανέπτυξε την έννοια του “Τάο” που συχνά μεταφράζεται ως “ο δρόμος”, και διεύρυνε τον ορισμό του σε μια αυθύπαρκτη τάξη και κατάσταση του σύμπαντος: ”Ο δρόμος που είναι η φύση”. Υπογράμμισε τη σημασία της “πράξης χωρίς πράξη”. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος πρέπει να στέκεται απαθής και να μην κάνει τίποτα, αλλά ότι πρέπει να αποφεύγει τις προσβλητικές ή επιθετικές πράξεις. Ο Λάο Τσε πίστευε ότι η βία πρέπει να αποφεύγεται όποτε είναι δυνατό, και ότι η στρατιωτική νίκη δεν πρέπει να είναι γιορτή αλλά πένθος για την αναγκαιότητα της βίας απέναντι σε ανθρώπινες υπάρξεις.
[Πηγή: http://el.wikipedia.org/]
ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ
Είναι φανερό ότι στο έργο αυτό δεν αναπτύσσεται ένα δομημένο φιλοσοφικό ή ηθικό σύστημα. Κάτι τέτοιο άλλωστε δεν είναι μέσα στις προθέσεις του Λάο Τσε, ο οποίος μιλάει ουσιαστικά για την άμεση εμπειρία του τάο και όχι τόσο για το τι είναι ο κόσμος, ή πώς πρέπει να ζει κανείς. Βέβαια, υπάρχουν αρκετές οντολογικές διαπιστώσεις και δεοντολογικές κρίσεις, αλλά κι αυτές σχετίζονται με την επαφή μ' αυτό το κάτι, που εκφράζει τη βαθύτερη ουσία της ύπαρξης. Περιλαμβάνονται ακόμη στο έργο προγενέστερες κινεζικές παροιμίες και γνωμικά που εξυπηρετούν τη διδασκαλία του Λάο Τσε.
Το φαινομενικά αινιγματικό ύφος και οι νοηματικές παραδοξολογίες έχουν σαν σκοπό να επισημάνουν στον αναγνώστη τη δυαδικότητα και τη συνεχή αλληλοδιαδοχή των φαινομένων, αλλά και ταυτόχρονα να τον αποσπάσουν απ' αυτή τη φαινομενική εικόνα του κόσμου και να τον στρέψουν στην αναζήτηση της βαθύτερης ένωσης και αρμονίας.
Η διδασκαλία του Λάο Τσε λοιπόν, με τη σωκρατική έννοια της εξέτασης του βίου συνοψίζεται στα εξής κύρια σημεία:
Η ΑΛΛΗΛΟΔΙΑΔΟΧΗ ΤΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ.
Στον καθένα αρέσει η ομορφιά, να όμως κι η ασχήμια. Όλοι θέλουν το καλό, κι όμως υπάρχει το κακό. Ανυπαρξία και ύπαρξη αλληλοδιαδέχονται. Το δύσκολο ακολουθεί το εύκολο, το μακρύ αντισταθμίζει το κοντό, το ψηλό αναμετράει το χαμηλό. Φωνή και χτύπος είναι αρμονικά, πίσω και μπρος αλλάζουνε σειρά. (Στροφή 2)
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.
Τα πέντε χρώματα τυφλώνουν τα μάτια. Οι πέντε ήχοι κουφαίνουν τ' αυτιά. Οι πέντε γεύσεις ναρκώνουν τον ουρανίσκο. Το τρέξιμο και το κυνήγι τρελαίνουν το μυαλό, τα σπουδαία πράγματα το αποπλανούν. (12)
Η ΕΠΙΓΝΩΣΗ.
Να γνωρίζεις ότι δεν γνωρίζεις είναι η πραγματική σοφία. Να φαντάζεσαι ότι γνωρίζεις είναι σωστή αρρώστια. Όταν παραδεχτείς την αρρώστια μπο-ρείς να θεραπευτείς. (71)
ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΤΑΟ.
Τριάντα τόσους άξονες έχει ο τροχός αλλά γίνεται χρήσιμος από την κεντρική του τρύπα. Πλάσε κανάτι με πηλό, χρήσιμο είναι το εσωτερικό κενό του. Σπίτια δεν είναι τα ντουβάρια μα ο άδειος χώρος που εκείνα περικλείουν. Έτσι αναγκαίο είναι το φανερό και χρήσιμο το αδήλωτο. (11)
ΤΟ ΑΝΕΚΦΡΑΣΤΟ TOY ΤΑΟ.
Κοίτα όσο θες, δεν πρόκειται να σου φανερωθεί. Στήσε αυτί, τον ήχο του δεν θα συλλάβεις. Ψηλά- φησε, μα να τ αγγίξεις δεν μπορείς. Αυτά τα τρία μοιάζουν ακατανόητα μα λένε το ίδιο πράγμα. Αποπάνω δεν φωτίζει, αποκάτω δεν σκιάζει. Αόρατη μορφή, εικόνα χωρίς όψη, ασύλληπτη νεφέλη και φευγάτη. Το συναντάς, μα πού είναι το πρόσωπο του; Τ' ακολουθείς, μα πού είν' η ράχη του;
(14)
Ο Λόγος ο παντοτινός δεν έχει όνομα. (32)
Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ TOΥ ΤΑΟ.
Στη μουσική και το καλό φαΐ κοντοστέκεται ο διαβάτης. Πόσο απρόσιτος μοιάζει ο Λόγος! Πού να τον δεις, να τον γευτείς, να τον ακούσεις; Όταν όμως τον αναζητήσεις, εμφανίζεται και η χρήση δεν τον εξαντλεί. (35)
Η ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥ.
Αυτά τα λόγια είναι τόσο αυτονόητα και τόσο απλό να εφαρμοστούν, που κανείς δεν τα κατανοεί και δεν τα κάνει πράξη. Αυτά τα λόγια είναι παλιά. Γίνονται πράξη από τον κύριό τους. Δεν τα εννοείς γιατί δεν τον γνωρίζεις. Όποιος τον αναζητάει τα εκτιμά. (70)
Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ TOΥ ΤΑΟ.
Αδειάζω από καθετί, γαληνεύω. (16)
Η κίνηση του Λόγου είναι επιστροφή. Ο τρόπος του απαλός. (40)
Απερίσπαστος νιώθει κανείς το μυστικό. (1) Φύλαγε τα περάσματα, κλείνε τις πόρτες των αισθήσεων και η ζωή σου δεν θα ξεραθεί. [...] Δες με τα φώτα του κόσμου αλλά ξαναγύρνα στο αληθινό φως. (52)
Όποιος γνωρίζοντας την ανδρική του φύση, ακολουθεί το θηλυκό ρυθμό, γίνεται κανάλι του σύμπαντος. (28)
Όποιος γνωρίζει τον εαυτό του έχει αληθινή σοφία. (33)
Η πιο μεγάλη χάρη είναι ν' ακολουθείς το Λόγο. Όλο ξεφεύγει, όμως σ' αυτόν υπάρχει ένα νόημα, υπάρχει μια ουσία. Είναι σκοτεινός και σιωπηλός μα έχει τόσο βάθος. Εκεί θα βρεις το γνήσιο και το αληθινό. (21)
Μείνε στον πανάρχαιο Λόγο για να νιώσεις το παρόν. (14)
ΤΟ ΜΕΤΡΟ.
Ένα δοχείο σα γεμίζεις, μάθε να σταματάς προτού να ξεχειλίσει. (9)
Όποιος δεν έχει την αίσθηση του δέους θ' αναμετρηθεί με το νόμο της φύσης. (72) Μη γυρεύεις να λάμπεις σαν πολύτιμο πετράδι, μα ούτε να βροντάς σαν ακατέργαστο λιθάρι. (39)
Η ΑΓΑΠΗ.
Βρες τον εαυτό σου μέσα σου, την οικογένεια μέσ' από την οικογένεια, την κοινωνία μέσ' από την κοινωνία, τον κόσμο μέσ' από τον κόσμο. Πώς θα γνωρίσω όλ' αυτά; Με την αγάπη. (54)
Η ΑΠΛΟΤΗΤΑ.
Πράξε με ηρεμία. Γίνε απλός. Γεύσου το άγευστο.
(63)
Η ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟ ΤAO.
Ο συνετός μαθητής όταν ακούσει για το Λόγο, τον ακολουθεί στην πράξη με συνέπεια. (41)
Όποιος ακολουθεί το Λόγο ενώνεται μ' αυτόν, ζει την αληθινή του φύση. (23) Γι' αυτό ο συνετός κρατάει γερά το Ένα, πρότυπο του κόσμου όλου. (22)
Κάποιοι μελετητές ασχολήθηκαν ακόμη με τη διερεύνηση της μεταφυσικής, της γνωσιολογίας, της ηθικής και της φυσικής, κοινωνικής και πολιτικής φιλοσοφίας του Τάο Τε Κινγκ. Δεν νομίζω πως εκεί βρίσκεται το σημαντικό. Το κύριο περιεχόμενο του έργου αφορά την ύπαρξη του κέντρου της ζωής και της συνείδησης και τη σχέση που μπορεί κανείς να έχει μ' αυτό.
Κάποτε ρώτησαν το μοναχό του Τσαν, Γιν Μεν, «τί είναι το τάο;» κι εκείνος απάντησε: «Προχώρα μαζί του».
ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ
Η παράδοση θέλει τον Λάο Τσε σύγχρονο, αν και μεγαλύτερο, του Κομφούκιου. Την ίδια περίπου εποχή, στη μακρινή Έφεσο της Μικράς Ασίας, ένας άλλος σοφός ο σκοτεινός Ηράκλειτος, που τον κατέταξαν στους Προσωκρατικούς, ερμηνεύει τη ζωή με το δικό του τρόπο που θυμίζει, σε αρκετά σημεία το σοφό γέρο. Εδώ θ' αναφερθούμε, από τη μια σε κάποιες διαφορές που διαφαίνονται ανάμεσα στη διδασκαλία του Κομφούκιου και του Λάο Τσε, κι από την άλλη σε κάποιες ομοιότητες που χαρακτηρίζουν τη σκέψη τόσο του Λάο Τσε όσο και του Εφέσιου φιλοσόφου.
Οι πηγές που διαθέτουμε για τη ζωή και το έργο του Κομφούκιου, προέρχονται από τις Ιστορικές Μνήμες του Σου Μα Τσιεν, τα Ανάλεκτα, σύγγραμμα που αποδίδεται στον Κομφούκιο και τους μαθητές του, το Τσουάνγχ τσε, καθώς και από έργα οπαδών της σχολής του ή αντιπάλων της. Το τάο είναι κεντρικό σημείο και στη διδασκαλία του Κομφούκιου. Γι' αυτόν όμως σημαίνει την οδό που οδηγεί στην ηθική και πολιτιστική τελειότητα. Κύριες αρετές αυτής της οδού είναι η ανθρωπιά και καλοσύνη, η ορθότητα και δικαιοσύνη, και η γνώση και τήρηση των κανόνων εθιμοτυπίας και κοινωνικής συμπεριφοράς. Ο άνθρωπος, για να γίνει ανώτερος, πρέπει να μάθει να ξεχωρίζει το καλό από το κακό, το σωστό από το λάθος, το πρέπον από το μη-πρέπον. Έτσι η Κομφουκιανική διδασκαλία για το τάο περιστρέφεται γύρω από τον ηθικό νόμο, την ηθική προσταγή που ενυπάρχει στη συνείδηση των ανθρώπων και που τους υπαγορεύει αλάνθαστα τι πρέπει να κάνουν και πώς πρέπει να συμπεριφερθούν. Το 136 π.Χ. ο Κομ- φουκιανισμός ανακηρύχτηκε επίσημη φιλοσοφική διδασκαλία της Κίνας.
Για τους μαθητές του φιλοσοφικού Ταοϊσμού η διδασκαλία του Κομφούκιου, με τις αυστηρές διαχωριστικές γραμμές που ορίζει και την τυπολατρία που εγκαθιδρύει, υποκρύπτει την υποκρισία και οδηγεί στον εγωισμό και την απληστία...
Από την άλλη, το να μιλήσει κανείς για τον Ηράκλειτο είναι έργο επίφοβο. Τα αποσπάσματα που έχουν διασωθεί και είναι γνωστά με το γενικό τίτλο Περί Φύσεως, έχουν ένα χαρακτήρα αινιγματικό που μπορεί να είναι και ηθελημένος, αλλά οφείλεται και στη χρήση της ιδιόμορφης ιωνικής διαλέκτου. Κεντρική έννοια της φιλοσοφίας του Ηράκλειτου είναι ο Λόγος που κατά τον Ζ. Μπρυν είναι το Ανέκφραστο, αυτό που βρίσκεται στην ίδια την καρδιά του ανθρώπου και παραμένει γι' αυτόν βαθιά κρυμμένο. Είναι η πρωταρχική αιτία, το Urgrund του Γιάκομπ Μπαίμε, το Mysterium Magnum, κάτι που σχετίζεται άμεσα με το τάο του Λάο Τσε. Ο Ηράκλειτος μίλησε ακόμη για τη φύση που αγαπά να κρύβεται, την πάλη και την αρμονία των αντιθέτων, τη συνεχή ροή του κόσμου, την ύβριν της έπαρσης. Ο Σωκράτης και ο Αριστοτέλης τον θεώρησαν δυσνόητο, από πολλούς εγελιανούς αλλά και μαρξιστές θεωρήθηκε ο πατέρας της Διαλεκτικής, ενώ η φιλοσοφία του αναφέρεται συχνά σε σχέση με τις ανακαλύψεις και τις θεωρίες της σύγχρονης Φυσικής.
Είναι αξιοσημείωτο ιστορικό φαινόμενο το γεγονός πως την ίδια περίπου εποχή που ο Λάο Τσε δίδαξε το τάο στους μαθητές του, στην άλλη άκρη του κόσμου ένας Έλληνας σοφός μίλησε για το Λόγο και είπε ορισμένα πράγματα που τα συναντάμε σχεδόν αυτούσια στο Τάο Τε Κινγκ.
TAΙ ΤΣΙ, MIA ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ
Η φιλοσοφία του Τάι τσι, καθώς και το σύστημα ψυχοσωματικής άσκησης Τάι τσι σουάν πηγάζουν από το Τάο Τε Κινγκ, το I Κινγκ, τη θεωρία του γιν και γιανγκ και τη θεωρία των πέντε στοιχείων. Ειδικότερα το σύστημα αυτοελέγχου Τάι τσι σουάν συστηματοποίησε τον 17ο αιώνα ο Τσεν Γουάνγκ Τινγκ (1597-1664).
Στη φιλοσοφία του Τάι τσι έχει κεντρική θέση η Μεγάλη Δύναμη τάι τσι . Η πρωταρχική ενέρ
γεια τσι είναι το τάο εκδηλωμένο. Συστατικά της στοιχεία είναι το αρσενικό γιανγκ και το θηλυκό γιν. Αν εξετάσουμε το σύμβολο, το διάγραμμα της Μεγάλης Δύναμης, θα δούμε το φωτεινό γιανγκ και το σκοτεινό γιν να βρίσκονται σε μια αρμονική ισορροπία. Το διάγραμμα υποβάλλει την κινητικότητα και τη συμπληρωματικότατα των δύο στοιχείων.
Την ύπαρξη αυτών των δύο στοιχείων μπορεί να διακρίνει κανείς σε κάθε φαινόμενο της ζωής, σε κάθε πράγμα, γεγονός, δραστηριότητα, αλλά και στους ανθρώπους, το σώμα τους, τις σκέψεις, τις πράξεις και τις διαθέσεις τους. Η δημιουργικότητα, η επιθετικότητα, η δράση είναι γιανγκ. Η δεκτικότητα, η υποχωρητικότητα, η ηρεμία είναι γιν. Αλλά πουθενά δεν εμφανίζεται μόνο ο ένας πόλος. Έτσι μια δραστηριότητα που χαρακτηρίζεται γιανγκ, όπως η δημιουργικότητα, μπορεί να περικλείει πολύ γιανγκ, στην περίπτωση της Τεχνολογίας, ή αρκετό γιν, στην περίπτωση της Τέχνης.
Η αρμονία μπορεί να αποκαθίσταται σε μια μακροσκοπική θεώρηση, αλλά στην καθημερινή ζωή το ένα στοιχείο μπορεί να ασκεί υπερβολική πίεση και να παραμερίζει το άλλο. Έτσι η φιλοσοφία του Τάι τσι επισημαίνει την ανάγκη της γνώσης και του μέτρου.
Εκτός από το γιν και το γιανγκ, η Μεγάλη Δύναμη συνίσταται και από τα πέντε στοιχεία γουχινγκ. Αυτά είναι το ξύλο, η φωτιά, η γη, το μέταλλο και το νερό. Τα στοιχεία αυτά εκφράζουν συγκεκριμένες ιδιότητες.
Το ξύλο εκφράζει την ακρίβεια.
Η φωτιά την ενεργητικότητα.
Η γη τη σταθερότητα.
Το μέταλλο τη συνειδητότητα.
Το νερό την ευκινησία.
Τα πέντε στοιχεία γου χινγκ συνδέονται μεταξύ τους με τον παραγωγικό και τον καταστροφικό κύκλο.
Σύμφωνα με τον παραγωγικό κύκλο:
Το ξύλο παράγει τη φωτιά.
Η φωτιά παράγει τη γη.
Η γη παράγει το μέταλλο.
Το μέταλλο παράγει το νερό.
Το νερό παράγει το ξύλο.
Σύμφωνα με τον καταστροφικό κύκλο:
Το ξύλο καταστρέφει τη γη.
Η γη καταστρέφει το νερό.
Το νερό καταστρέφει τη φωτιά.
Η φωτιά καταστρέφει το μέταλλο.
Το μέταλλο καταστρέφει το ξύλο.
Τα στοιχεία γ ου χινγκ ενυπάρχουν και χαρακτηρίζουν τα όργανα του σώματος, τις τροφές, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις πράξεις. Σκοπός της φιλοσοφίας Τάι τσι είναι η αρμονική συνύπαρξή τους, η ανάπτυξή τους και η επιδίωξη κυρίως του παραγωγικού τους κύκλου.
Η φιλοσοφία Τάι τσι βρίσκει την εφαρμογή της στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική και υγιεινή αλλά και στη σύγχρονη βελονοθεραπεία.
Οσο για το Τάι τσι σουάν, αυτό ασκείται και στη σημερινή Κίνα, σύμφωνα με την απλοποιημένη φόρμα που θεσπίστηκε από την Ακαδημία Φυσικής Αγωγής του Πεκίνου το 1956, και διδάσκεται σ όλο τον κόσμο από αρκετές σχολές και δασκάλους και σε διάφορες παραλλαγές. Βοηθάει στη σωματική ευεξία, την ομαλή ροή και κατανομή της ενέργειας στον οργανισμό, τη διατήρηση της υγείας και αναπτύσσει τη συγκέντρωση, την επαφή με τη φύση και τις ιδιότητες των πέντε στοιχείων γου χινγχ.
Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΛΑΟ ΤΣΕ
Προϋπόθεση για την επικαιρότητα ενός τέτοιου έργου είναι η διαχρονικότητα και η παγκοσμιότητα. Στοιχεία που αναμφίβολα διαθέτει το Τάο Τε Κινγκ, «το βαθύτερο και ωραιότερο έργο της κινεζικής λογοτεχνίας», κατά τον Τζόζεφ Νήνταμ.
Το Τάο Τε Κινγκ, για να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του Ηράκλειτου, ούτε λέγει ούτε κρύπτει αλλά σημαίνει. Η διδασκαλία του Λάο Τσε, σε μια εποχή που όλα έχουν δοκιμαστεί, υπαινίσσεται τη δυνατότητα μιας άλλης διάστασης. Πληροφορεί για την ύπαρξη ενός σημείου στη ζωή των ανθρώπων που μπορεί να γίνει το σημείο αναφοράς. Επισημαίνει την ανάγκη για αυτογνωσία και χαρά. Είναι δηλαδή, όπως έγραψε ο Άλαν Γουάτς, «αυτό που έχει ανάγκη ν' ακούσει σήμερα ο κόσμος».
Εκεί όπου υπάρχει απληστία και σύγχυση προτείνει το μέτρο και την απλότητα.
Εκεί όπου υπάρχει καχυποψία και αρνητικότητα προτείνει την πίστη και τη φιλικότητα.
Εκεί όπου υπάρχει διασκόρπιση και ψευδαίσθηση προτείνει τη συγκέντρωση και τη συνειδητότητα.
Ετσι μαθαίνει να ζει εκείνος που αναζητάει το Ουσιαστικό.
Απλά, φιλικά, συνειδητά.
Πηγή: ΛΑΟ ΤΣΕ - ΤΑΟ ΤΕ ΚΙΝΓΚ - ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ TOΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
