Απόψε, κάτω από το φως των αρχαίων ελληνικών μύθων, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τη βαθύτερη διάσταση και τις εσωτερικές προεκτάσεις της μυθολογίας. Θα επιχειρήσουμε, λοιπόν, μια συνοπτική μελέτη, εξετάζοντας ορισμένους από τους εξέχοντες μύθους και πρόσωπα.
Πριν προχωρήσουμε σε οποιουδήποτε είδους εξειδικευμένη θεώρηση, ας δούμε ποιος είναι ο ρόλος του ανθρώπου και η συμμετοχή του στη μυθοπλαστική διαδικασία. Η μυθολογία είναι ανθρωποκεντρική. Πλάστηκε από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο και αποτελεί ουσιαστικά το θησαυροφυλάκιο της φυλετικής του μνήμης. Είναι η αποτύπωση της κοσμικής του καταγωγής και των δυνάμεων που κινούν το εξελικτικό του πεπρωμένο. Είναι σχεδόν η μοναδική αλυσίδα συσχετισμών που έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει την έρευνά μας πίσω στα βάθη των αιώνων, εκεί που η ιστορική επιστήμη χάνει τα χνάρια της λογικής απόδειξης.
Σύμφωνα με τον Καρλ Γιουνγκ και τον Τζόζεφ Κάμπελ ο συμβολισμός στη μυθολογία δεν έχει καμία σχέση με λογικές διαδικασίες. Το σύμβολο είναι πανάρχαιο και γεννιέται σε εποχές που ο άνθρωπος δεν έχει αναπτύξει ακόμη τη λογική. Δεν κατασκευάζεται, αλλά παράγεται αυτόματα από την ίδια την ψυχή. Είναι προϊόν ανάμνησης της μακραίωνης εξέλιξης, μια αναπαράσταση του παγκόσμιου αρχέτυπου. Με άλλους όρους, το σύμβολο αποτελεί προϊόν μιας ιδιαίτερης σύνθεσης, ή μάλλον αφαίρεσης και απόσπασης από τη μορφική λεπτομέρεια. Ανιχνεύοντας το σύμβολο προς τα πίσω μπορεί να φτάσει κανείς στην αιτία του υπαρξιακού γίγνεσθαι. Έτσι η μυθολογία γίνεται μια μυστική πύλη. Μέσα από την πύλη αυτή διαχύνονται στην ανθρώπινη συνείδηση οι ανεξάντλητες και ανακυκλούμενες ενέργειες του σύμπαντος. Η αλήθεια ενός τέτοιου ισχυρισμού αγγίζει τα όρια της ψυχολογικής επιστήμης και βρίσκει τη δικαίωσή της στα καθημερινά όνειρα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η ανάδυση ενός φανταστικού ονειρικού εαυτού που εμπλέκεται σε κάθε είδους φανταστικές περιπέτειες, δεν είναι τίποτε άλλο από μια ανάμνηση του ηρωικού στοιχείου της μυθολογίας.
Τριγύρω μας και μέσα μας ηχεί πάντα ένα κάλεσμα. Άλλες φορές μοιάζει με τον ψίθυρο των δέντρων, καθώς ανταποκρίνονται στον άνεμο και άλλες με βροντή. Αυτός που ανταποκρίνεται είναι ο άνθρωπος-ήρωας, ο αναζητητής. Αμφισβητεί την κατεστημένη λεπτομέρεια της μορφικής όψης της ζωής και εισχωρεί στα ανεξερεύνητα βάθη της κοσμικής του καταγωγής. Έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τη θεότητα, δηλαδή την πνευματική του υπόσταση και μεταφέρει την ευλογία της και το σπέρμα της αλλαγής στον κόσμο των ανθρώπων. Είναι παγκόσμιος, είναι ο «ήρωας με τα χίλια πρόσωπα». Ανταποκρίνεται στο κάλεσμα και προχωρεί για να δρασκελίσει το κατώφλι της περιπέτειας. Δηλαδή, ανακαλύπτει δυνάμεις ξεχασμένες στα βάθη του φυλετικού ασυνείδητου, που ξαναζωντανεύουν και είναι διαθέσιμες για την πνευματική μεταμόρφωση. Αποσύρει την προσοχή του από την υλική ζωή και στρέφεται σε ένα διαφορετικό κόσμο. Μια από τις δοκιμασίες του είναι η κυριαρχία πάνω στο θάνατο. Κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο και αναμετριέται με το φύλακα στο Κατώφλι. Εκεί έχει τη βοήθεια της θεότητας-ψυχής που τον κάλεσε στην περιπέτεια. Νικά το φύλακα ή συμφιλιώνεται μαζί του. Έτσι περνάει σε ένα διαφορετικό επίπεδο ύπαρξης, γεμάτο εμπόδια και δοκιμασίες. Ένας κόσμος άγνωστος, γεμάτος παράξενες δυνάμεις, που άλλοτε τον βοηθούν και άλλοτε τον απειλούν. Τότε φτάνει στο ναδίρ του μυθολογικού κύκλου. Επιτελεί το μεγάλο κατόρθωμα και κερδίζει την αποθέωση. Ο ήρωας επιστρέφει στο βασίλειο των ζωντανών και αφήνει τη σφραγίδα του στην εξελικτική πορεία του κόσμου.
Η ιδέα της αναζήτησης καλύπτεται από μια παγκοσμιότητα, είτε μας γίνεται γνωστή σαν μύθος του Αγίου Δισκοπότηρου και των Ιπποτών του Αρθούρου, είτε σαν Οδύσσεια ή Αργοναυτική Εκστρατεία. Στην πραγματικότητα είναι ένας οδοδείκτης για τις ανάγκες της ανθρώπινης ψυχής. Ο ήρωας, είτε Γκάλαχαντ λέγεται είτε Οδυσσέας ή Ιάσονας, βρίσκεται μέσα μας και περιμένει υπομονετικά την αφύπνισή του. Μια αφύπνιση που μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα πιο ενεργητικό ρόλο, σε μια υπεύθυνη θέση απέναντι στα παγκόσμια προβλήματα.
Αν εξετάσουμε τη μυθολογία από την εσωτερική της σκοπιά, είναι ένας τρόπος εκπαίδευσης, ένα πλήρες μυητικό σύστημα με απόλυτη εφαρμογή στη σημερινή εποχή. Την ίδια άποψη εκφράζει και ο Τόινμπι, λέγοντας: «Ο ήρωας στη σύγχρονη εποχή πέθανε. Επειδή όμως είναι τελειωμένος και παγκόσμιος, θα ξαναγεννηθεί. Το δεύτερο ιερό καθήκον του είναι να επιστρέψει σε εμάς μεταμορφωμένος και να μας διδάξει αυτά που έμαθε».
Αποσυμβολισμός στο Μύθο του Ηρακλή
Ας δούμε, όμως, τον ήρωα, την αναζήτηση και την ευλογημένη σπορά του, έτσι όπως αναδύεται από τη μαγεία της ελληνικής μυθολογίας.
Ένας από τους πιο αρχετυπικούς ήρωες είναι ο Ηρακλής. Ο μαθητής που στέκει μόνος στις δοκιμασίες του. Συμβολίζει την καθαρή εκδήλωση της αρχέγονης δύναμης και είναι δεμένος περισσότερο με τη στοιχειακή όψη του, θυμίζοντας εποχές κατά τις οποίες η λειτουργία του εγκεφάλου δεν είχε ακόμη ενεργό δράση στην καλλιέργεια της ανθρώπινης ύπαρξης.
Είναι ημίθεος, με πατέρα το Δία και μητέρα τη θνητή Αλκμήνη. Ο Δίας είναι σύμβολο της πνευματικής του φύσης. Η Αλκμήνη, η γήινη μάνα, υποδηλώνει τις ρίζες του και το σπόρο της μεγάλης περιπέτειας που τον περιμένει, στην πορεία του προς τον Θείο Πατέρα. Το αρχικό του όνομα ήταν Αλκείδης και σημαίνει το θάρρος του ήρωα. Ονομάστηκε, επίσης, τρισέληνος, γιατί το φεγγάρι έκανε τρεις φορές τον κύκλο του ουρανού κατά το ζευγάρωμα του Δία και της Αλκμήνης. Στην περιπέτειά του θα σχετιστεί με τις τρεις όψεις του φεγγαριού: Τη Σελήνη, την Εκάτη και την Άρτεμη. Αυτό το τριπλό σύμβολο υποδηλώνει με τον καλύτερο τρόπο την ευμετάβλητη συναισθηματική φύση του, που τον ακολουθεί σε όλη την αναζήτηση.
Η θεά Ήρα, η ζηλότυπη σύζυγος του Δία, αντιπροσωπεύει τα εμπόδια και τις αντιθέσεις που θα παρουσιαστούν στο δρόμο του ήρωα. Ουσιαστικά συμβολίζει την ψυχή του Ηρακλή, τον ενδιάμεσο κρίκο ανάμεσα στο πνεύμα και την προσωπικότητα. Είναι ο εχθρός της προσωπικότητάς του που τον ωθεί μέσα από ποικίλες δοκιμασίες στην αναζήτηση της θεϊκής του καταγωγής.
Πρωταρχική του δοκιμασία τα δύο φίδια της σοφίας. Με γνώμονα την αρχέγονη δύναμη καταπνίγει το στοιχείο της σοφίας, προκαθορίζοντας έτσι τη μελλοντική του ατραπό, που χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία του παρορμητικού στοιχείου πάνω στο νου και την έλλειψη διάκρισης. Νέος ακόμη απαλλάσσει την περιοχή από τις επιδρομές ενός λιονταριού σκοτώνοντάς το. Από τότε χρησιμοποιεί το δέρμα του ζώου σαν φορεσιά του. Με αυτόν τον τρόπο ο ήρωας υποτάσσει και χρησιμοποιεί τη ζωώδη φύση του. Αυτή η φύση θα τον ακολουθεί σε όλη του τη ζωή μέσα στην ύλη, γιατί, όπως και κάθε άνθρωπος, είναι ενσαρκωμένος και δεν μπορεί να απορρίψει εντελώς τα κατώτερα στρώματα της ύπαρξής του. Στην εφηβεία του ακόμη διαλέγει το δύσβατο μονοπάτι της αρετής, αποδεχόμενος την υπηρεσία που οφείλει να προσφέρει στον κόσμο. Παντρεύεται τη Μεγάρα και αποκτά τρεις γιους. Ο γάμος του συμβολίζει τον προσανατολισμό της συνείδησής του στα τρία επίπεδα της προσωπικότητας. Η Ήρα-ψυχή του, όμως, έχει διαφορετική αντίληψη για τη μαθητεία του. Τον τρελαίνει σε σημείο που σκοτώνει τη γυναίκα και τα παιδιά του. Με λίγα λόγια αποκόβει τους δεσμούς του με τον κόσμο των ανθρώπων και ακολουθεί τυφλά την παρόρμηση της ψυχής του. Τότε η Πυθία του δίνει το όνομα Ηρακλής, που σημαίνει δόξα της Ήρας, δηλαδή δόξα της ψυχής.
Για να εξιλεωθεί ο ήρωας, πρέπει να εκτελέσει δώδεκα άθλους που θα του αναθέσει ο Ευρυσθέας, ο Ανώτερος Εαυτός του, -αυτός που έχει τη μεγάλη δύναμη- και που γεννήθηκε κατά παρότρυνση της Ήρας ταυτόχρονα με τον Ηρακλή.
Γι’ αυτό το δύσκολο έργο ο Ηρακλής επιστρατεύει όλες τις ανώτερες όψεις του. Η Αθηνά του δίνει το ένδυμα της σοφίας ο Ήφαιστος ένα χρυσό θώρακα, σύμβολο της μαχητικότητας αλλά και του ηλιακού του προορισμού. Ο Ποσειδώνας του χαρίζει άλογα, ένδειξη της ελεγχόμενης συναισθηματικής φύσης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκπληρώσει ένα μέρος του έργου. Ο Ερμής προσφέρει ένα κοφτερό ξίφος, στοιχείο της νοητικής διάκρισης που πρέπει να έχει ο μαθητής για να επιλέγει σωστά στο δρόμο του. Ο Απόλλωνας του χαρίζει ένα φωτεινό τόξο, σύμβολο του υψηλού στόχου που θέτει ο αναζητητής στο ξεκίνημα της περιπέτειας.
Παρόλα τα δώρα με τα οποία τον προικίζει η ανώτερη φύση του, ο Ηρακλής ξεκινάει τους άθλους με το ρόπαλό του, την αυθύπαρκτη εσωτερική του φύση. «Για να υπηρετήσεις πρέπει να είσαι ικανός να στέκεις μόνος». Ο Ηρακλής στέκει μόνος, μέχρι να κερδίσει με την εμπειρία του το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τα όπλα της πνευματικής του ύπαρξης.
Υπάρχει μια στενή σχέση ανάμεσα στους δώδεκα άθλους του Ηρακλή και στα δώδεκα σημεία του ζωδιακού. Στο σημείο του Κριού αντιστοιχεί ο άθλος με τα άλογα του Διομήδη, στον Ταύρο η σύλληψη του Ταύρου της Κρήτης, στους Διδύμους τα μήλα των Εσπερίδων και στον Καρκίνο η Κερυνίτιδα Έλαφος, στο Λέοντα το Λιοντάρι της Νεμέας, στην Παρθένο η Ζώνη της Ιππολύτης και στο Ζυγό ο Ερυμάνθιος Κάπρος, στο Σκορπιό έχουμε τη Λερναία Ύδρα, στον Τοξότη τις Στυμφαλίδες Όρνιθες και στον Αιγόκερω τον Κέρβερο, το φύλακα του Άδη. Στον Υδροχόο αποδίδονται οι Σταύλοι του Αυγεία και, τέλος, στους Ιχθείς τα βόδια του Γηρυόνη.
Ο πρώτος του άθλος είναι το Λιοντάρι της Νεμέας. Εδώ, στο σημείο του Λέοντα, ο ήρωας αποκτά επίγνωση της ατομικότητάς του και του πνευματικού του προορισμού. Προσφέρει υπηρεσία απαλλάσσοντας τη χώρα από το θηρίο και ταυτόχρονα κυριαρχεί στην κατώτερη φύση του. Στο πέμπτο ζώδιο ο άνθρωπος γίνεται πεντάκτινος αστέρας. Το πέντε είναι σύμβολο της ατομικοποίησης εκείνου που αναγνωρίζει τον εαυτό του, προσανατολίζοντας τη συνείδηση στις ανώτερες σφαίρες της ύπαρξής του. Το Λιοντάρι της προσωπικότητας είναι παιδί των αρνητικών όψεων του ασυνείδητου, της Έχιδνας και του Όρθρου. Κυνηγημένο από τον Ηρακλή, καταφεύγει σε μια σπηλιά με δύο εισόδους, που συμβολίζουν την επίφυση και την υπόφυση. Η πρώτη συνδέεται με τις ανώτερες λειτουργίες του νου, ενώ η δεύτερη με τις κατώτερες λειτουργίες του ενστίκτου. Φράζοντας την είσοδο της υπόφυσης στρέφει τη συνείδησή του στις ανώτερες νοητικές λειτουργίες. Έτσι έχει τη δυνατότητα να παγιδέψει το λιοντάρι σε ένα χώρο που αναμφίβολα είναι κυρίαρχος.
Το επόμενο κατόρθωμά του γίνεται στην πύλη του Σκορπιού με τη νίκη του ενάντια στην Ύδρα. Η Ύδρα είναι ένας από τους φύλακες του κάτω κόσμου που συμβολίζεται από τη Λέρνη, τη θεά των βάλτων. Είναι γέννημα της Έχιδνας και του Τυφωέα, συνδέεται δε με εκείνες τις όψεις του ασυνείδητου που είναι προορισμένες να προκαλούν νοητική σύγχυση. Χρησιμοποιεί το δώρο του Ερμή, τη νοητική διάκριση, χωρίς όμως να καταφέρει τίποτε, μια και τα κεφάλια της πλάνης σε κάθε κόψιμο πολλαπλασιάζονται. Αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει τη φωτιά της κάθαρσης, ένα σύμβολο ύψιστου εξαγνισμού και πνευματικής επίτευξης.
Ακολουθεί ένα εύκολο φαινομενικά κατόρθωμα, η σύλληψη της ελαφίνας. Και όμως, χρειάζεται ένας ολόκληρος χρόνος για να πετύχει το σκοπό του, πλανημένος συχνά από τις παγίδες της Άρτεμης, μιας από τις όψεις της σεληνιακής του φύσης. Εδώ ο ήρωας, πρώτα από όλα, διδάσκεται το μάθημα της επιμονής και της υπομονής. Οπλισμένος με αυτές τις δύο αρετές, αποκτά την ενόραση που κρύβεται στο ζωδιακό σημείο του Καρκίνου, συλλαμβάνοντας οριστικά και αμετάκλητα τη φευγαλέα διαίσθηση που συμβολίζεται από τη Κερυνίτιδα έλαφο. Τέλος ο Ηρακλής εναποθέτει αυτή την κατάκτηση στη αγκαλιά όλου του κόσμου, στον Ιερό Τόπο των Μυκηνών, κλείνοντας έτσι τη διαμάχη του Απόλλωνα και της Άρτεμης, δηλαδή της συνειδητής και της ασυνείδητης φύσης του για την κυριαρχία πάνω στην ελαφίνα.
Στο σημείο του Ζυγού ο Ηρακλής ανεβαίνει στο όρος της Μύησης, προετοιμαζόμενος ουσιαστικά για το ρόλο που θα παίξει στον Αιγόκερω. Για να πετύχει το σκοπό του, οφείλει να ανέβει σε ανώτερες σφαίρες ύπαρξης και να παγιδέψει το ζώο ψηλά στο βουνό, απαλλαγμένος από την πλάνη της κοιλάδας. Στη μάχη του με την επιθυμία ο Ηρακλής σπρώχνεται από την ιερή τρέλα του Διόνυσου, που συμβολίζεται με το κρασί, δώρο του Θεού στον Κένταυρο Φώλο. Πάνω στη μέθη του σκοτώνει τους δύο Κένταυρους φίλους του, το Χείρωνα που σημαίνει καλή σκέψη και το Φώλο που σημαίνει σωματική δύναμη. Οι Κένταυροι είναι όψεις της προσωπικότητας του ήρωα. Η ψυχή του γνωρίζει πως η επιθυμία δεν είναι δυνατό να κατανικηθεί ούτε με τη φυσική ρώμη, ούτε με το νου. Κυρίαρχος της επιθυμίας είναι εκείνος που γνωρίζει την αληθινή ισορροπία ανάμεσα στην πνευματική και στην υλική του όψη απελευθερώνοντας το φως της ψυχής, κάτι που υποδηλώνεται άμεσα από τη ζυγαριά, το σύμβολο αυτού του ζωδίου.
Στην πύλη του Υδροχόου αναλαμβάνει να καθαρίσει τους σταύλους του Αυγεία. Σε αυτό το κατόρθωμα συγχωνεύει το ενεργητικό και το παθητικό στοιχείο, δημιουργώντας έτσι την ορμητική, ενεργειακή κοίτη των δυνάμεων της ζωής, τα δυο ποτάμια που καθαρίζουν τη βόρβορο του ασυνείδητου. Με την ορθή κατεύθυνση των δυνάμεων της ζωής ο Ηρακλής προσφέρει υπηρεσία στον κόσμο και καθαρίζει παράλληλα τον εαυτό του από τις αρνητικές συσσωρεύσεις της ενσάρκωσης. Έτσι ταυτίζεται με τον Υδροχόο, που αφήνει να κυλήσουν από το ανεστραμμένο δοχείο τα δυο ρεύματα: της ζωής και της μετουσίωσης. Ζωή και μετουσίωση είναι οι δύο έννοιες που ενσωματώνουν το μήνυμα της εποχής του Υδροχόου, δηλαδή της εποχής μας.
Με το δώρο του Απόλλωνα τοξεύει τις Στυμφαλίδες όρνιθες, που συμβολίζουν τον αλαλαγμό της κατώτερης νοητικής μας φύσης. Η εμμονή στο στόχο αποδυναμώνει κυριολεκτικά τη φλυαρία του νου και η σιγή είναι το μάθημα που πρέπει να πάρει ο μαθητής στο σημείο του Τοξότη.
Ένας Ταύρος λυμαίνεται την Κρήτη. Τον είχε δώσει ο Ποσειδώνας στο Μίνωα για θυσία, αλλά εκείνος τον κράτησε για τον εαυτό του. Ο θεός τιμώρησε το Μίνωα στέλνοντας στην Πασιφάη έναν ανίερο πόθο για τον Ταύρο. Ο Μίνωας, με την κατακράτηση του Ταύρου στα επίπεδα της προσωπικότητας, περιόρισε τη δημιουργική δύναμη στο επίπεδο του σεξ. Εκτός, όμως, από την οριζόντια σεξουαλική πολικότητα υπάρχει και μια κάθετη που αγνοήθηκε και που ενώνει τη μορφική όψη με τις δυνάμεις της ψυχής. Ο Ηρακλής συλλαμβάνει τον Ταύρο και τον φέρνει στο Ιερό Κέντρο, όπου τον αφήνει ελεύθερο.
Μετά από τόσα κατορθώματα ο Ηρακλής έχει αναπτύξει έναν άκρατο ενθουσιασμό και ορμητικότητα, που του χτίζει μια απατηλή αυτοπεποίθηση. Αυτή την απατηλή αυτοπεποίθηση καλείται να δαμάσει ο Ηρακλής στον όγδοο άθλο του με τις φοράδες του Διομήδη. Ο Διομήδης είναι γιος του Άρη, γεγονός που υποδηλώνει τον κυβερνώντα πλανήτη του σημείου του Κριού. Ο ήρωας πληρώνει τη ματαιόδοξη στάση του με τη θυσία του Άβδηρου, που αντιπροσωπεύει μια από τις αδύναμες σχετικά όψεις του Ηρακλή. Έτσι αναλαμβάνει να τιθασέψει και να οδηγήσει ο ίδιος τις φοράδες της προσωπικότητας χωρίς μεσολαβητές. Γίνεται ο ίδιος μεσολαβητής ανάμεσα στις δυνάμεις της ψυχής και τις δυνάμεις της υλικής του φύσης. Αναλαμβάνει δηλαδή το ρόλο του Ερμή, που είναι ο εσωτερικός κυβερνήτης του Κριού.
Στο σημείο της Παρθένου ο Ηρακλής έρχεται σε επαφή με τη σκοτεινή όψη της anima του, την Ιππολύτη, τη Βασίλισσα των Αμαζόνων. Με τη παρέμβαση της Ήρας φιλονικεί με τις αμαζόνες και σκοτώνει την Ιππολύτη για να πάρει τη ζώνη της, δώρο του Άρη και σύμβολο προστασίας. Παίρνει τη ζώνη και τη φέρνει στις Μυκήνες, όπου την εναποθέτει στη φύλαξη της Ήρας-ψυχής. Προσπαθώντας να εξιλεωθεί για το θάνατο της Ιππολύτης, ταξιδεύει σε ένα είδος Κάτω Κόσμου, για να την αναστήσει στο πρόσωπο της Ησιόνης, σώζοντάς την από το κήτος του Ποσειδώνα. Μπαίνει στην κοιλιά του κήτους με το δρεπάνι «σύμβολο του θανάτου» στα χέρια. Μένει εκεί, όπως ο Ιωνάς ή ο Χριστός στον Κάτω Κόσμο, για τρεις ημέρες, οπότε και επιστρέφει θριαμβευτής.
Ο δέκατος άθλος του Ηρακλή ήταν τα Βόδια του Γηρυόνη και συνδέεται με το σημείο των Ιχθύων. Ο Ιχθείς συμβολίζουν τις πιο βαθιές εσωτερικές όψεις μας και τα κόκκινα βόδια του Γηρυόνη τις κρυμμένες υλικές μας επιθυμίες. Με τη χρυσή κούπα του Απόλλωνα -μια άλλη μορφή του συμβόλου του Δισκοπότηρου, περνά τον ωκεανό. Για να πετύχει το κατόρθωμά του συγκρούεται αρχικά με το σκύλο Όρθρο, τον αδελφό του Κέρβερου, μια από τις όψεις του φύλακα στο Κατώφλι. Έτσι, απαλλάσσεται από ένα μέρος των καρμικών του υποχρεώσεων. Κατόπιν, με το ηλιακό δώρο τοξεύει το φύλακα Γηρυόνη και παίρνει τα βόδια για να τα μεταφέρει πίσω στον Ιερό Τόπο. Σε αυτόν τον άθλο ο Ηρακλής προσπαθεί να έρθει στον Άδη, χωρίς τελικά να τα καταφέρει εξαιτίας της επέμβασης της Ήρας. Δεν είναι ακόμη έτοιμος να αντιμετωπίσει τον Κέρβερο, αν δεν απελευθερώσει πρώτα το Προμηθεϊκό φως μέσα του, κάτι που κάνει στην Πύλη των Διδύμων με τα μήλα των Εσπερίδων. Επίσης, οφείλει να ανοίξει ένα κανάλι επικοινωνίας με την Ασία, τη χώρα των θαυμάτων, που συμβολίζεται από τον Κήπο των Εσπερίδων.
Σε αυτή την πορεία υποτάσσει την κατώτερη συγκινησιακή του φύση, που συμβολίζεται από το Νηρέα. Με αυτή την καθυπόταξη αποκτά τα στοιχεία που θα τον οδηγήσουν στον προορισμό του. Κυριαρχεί επίσης και στη γήινη όψη του νικώντας τον Ανταίο, το γίγαντα που είναι αήττητος στα πεδία της μορφής. Τον παρασέρνει σε ανώτερα επίπεδα, όπου χάνει τη δύναμή του και συντρίβεται. Στον Καύκασο απελευθερώνει τον Προμηθέα, αποδεσμεύοντας ουσιαστικά το φως της ψυχής του. Σηκώνει επίσης το φορτίο του κόσμου, που συμβολίζεται από τη σφαίρα του Άτλαντα. Παίρνει τα μήλα, σύμβολα πνευματικής γονιμότητας, και επιστρέφει λυτρωτής. Αντί, όμως, να κρατήσει την αμοιβή για τον άθλο του, επιστρέφει τα μήλα στο Δία και την Ήρα. Με αυτόν τον τρόπο δίνει το προβάδισμα στη θεϊκή του υπόσταση.
Τώρα είναι έτοιμος για την τελική θυσία, την έσχατη δοκιμασία. Πρέπει να θριαμβεύσει στο θάνατο. Θα αντιμετωπίσει τον Κέρβερο, την πιο ξεκάθαρη όψη του Φύλακα στο Κατώφλι. Έχει ήδη μπει στις επικράτειες του Άδη, αλλά αυτή τη φορά θα έρθει σε επαφή με το υποχθόνιο ζευγάρι. Μυείται στα Ελευσίνια Μυστήρια, επιστρατεύοντας έτσι όλο του το εσωτερικό δυναμικό και ανοίγει την Πύλη του Κάτω Κόσμου. Εισβάλλει στον Άδη σαν πολεμιστής. Απελευθερώνει όλη του την αρχέγονη δύναμη, που συνταράζει τα βάθη του εσωτερικού του κόσμου. Αμέσως περικυκλώνεται από τις σκιώδεις υπάρξεις του ασυνείδητου. Χρησιμοποιεί το σπαθί του νου, αλλά η μάχη του με τέτοιου είδους όπλα σε αυτόν τον κόσμο είναι ανώφελη. Πρέπει να χρησιμοποιήσει τα ίδια του τα χέρια, την οργανωμένη και ελεγχόμενη πια στοιχειακή δύναμη. Νικάει το Χάροντα και τον αναγκάζει να τον περάσει στο βασίλειο της Περσεφόνης. Εκεί μόνο η Περσεφόνη, η αδελφή του, είναι εκείνη που μπορεί να σταθεί μπροστά του. Αντικρύζοντας την Περσεφόνη, ο Ηρακλής αντικρύζει τη βαθύτερη όψη της ψυχής του. Μπορεί να πάρει τον Κέρβερο μόνο αν τον νικήσει με τα χέρια του. Με τις δικές του δυνάμεις επιβάλλεται στην τριπλή κατώτερη φύση του και ανασύρει τον Κέρβερο στο φως του Επάνω Κόσμου.
Στον Άδη δίνει την υπόσχεση στο Μελέαγρο πως θα παντρευτεί τη Δηιάνειρα, την αδελφή του. Με αυτή την πράξη φέρνει το στίγμα του θανάτου και της απόσυρσης από τον κόσμο των ανθρώπων. Η Δηιάνειρα γίνεται αργότερα η αιτία να φορέσει το δηλητηριασμένο ρούχο. Ο ήρωας γνωρίζει πως η επίγεια ζωή του, όπου στέφθηκε με τον τίτλο του «σωτήρα», έφτασε στο τέλος της. Παραγγέλνει να του ανάψουν μεγάλη φωτιά στην κορυφή της Οίτης, που είναι αφιερωμένη στο Δία. Ο Γιος επιστρέφει στον Πατέρα. Ο Ηρακλής ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του στους ουρανούς, όπου η Ήρα αναλαμβάνει την τελετουργία της δεύτερης γέννησης του ήρωα. Μετά παίρνει γυναίκα του την Ήβη, την κόρη της Ήρας και δένεται αμετάκλητα με τις δυνάμεις της ψυχή του. Ο Δίας αποτύπωσε τους κόπους και τις θυσίες του γιου του στον ουρανό με τον αστερισμό του Ηρακλή. Ένας γονατισμένος άνδρας, σκυμμένος αδιάκοπα από το μόχθο, σύμβολο της ρήσης του Ιησού: «Όποιος θέλει να ανυψωθεί, πρέπει πρώτα να ταπεινωθεί».
Η ίδια ιδέα της εσωτερικής πορείας που οδηγεί στην πνευματική αναγέννηση, κρύβεται και στους μύθους του Θησέα.
Αποσυμβολισμός στη Μυθική Ζωή του Θησέα
Ο Θησέας ήταν και αυτός ημίθεος, γιος του Ποσειδώνα και της θνητής Αίθρας. Ο Ποσειδώνας είναι ο Πατέρας των Υδάτων, της αιώνιας θάλασσας που φέρνει τη ζωή στην πρώτη αυγή της ύπαρξης, δηλαδή την Αίθρα. Ο ήρωας παίρνει την πρωταρχική του μόρφωση στην Τροιζήνα, μακριά από την Αθήνα. Η μητέρα του είναι εκείνη που του αποκαλύπτει τη θεϊκή του καταγωγή και τον πραγματικό του προορισμό. Η γήινη φύση μας περικλείει πάντα το σπέρμα της δοκιμασίας, προκειμένου να ανυψωθεί η συνείδηση στα επίπεδα της ψυχής. Ο Θησέας είναι προορισμένος να βασιλέψει στην Αθήνα. Η Αθήνα είναι ο Ιερός Τόπος, το Ιερό Κέντρο στο οποίο -σύμφωνα και με το Μιρσέα Ελιάντε- επιστρέφει πάντα ο ήρωας για να αποδώσει τους καρπούς της περιπέτειάς του. Τον ίδιο ρόλο έπαιξαν και οι Μυκήνες στην περίπτωση του Ηρακλή, ή η στρογγυλή Τράπεζα στην περίπτωση των Ιπποτών του Αρθούρου.
Νέος ακόμη θυσιάζει τα μαλλιά του στον Απόλλωνα, αφιερώνοντας με αυτόν τον τρόπο την πνευματική του υπόσταση στην υπηρεσία της ακτινοβόλας όψης της ψυχής του. Τα μαλλιά είναι ένα πανάρχαιο σύμβολο πνευματικής δύναμης, κάτι που φαίνεται καθαρά στην περίπτωση του Σαμψών και της Δαλιδάς. Άλλωστε, λέγεται πως όταν ο Ηρακλής βγήκε από την κοιλιά του κήτους ήταν φαλακρός, ένα ακόμη σύμβολο αφιέρωσης της πνευματικής δύναμης στην αναζήτηση της ψυχής.
Πριν ξεκινήσει το ταξίδι του, φροντίζει να πάρει μαζί του τα σημάδια με τα οποία θα τον αναγνωρίσει ο Αιγέας, ο γήινος βασιλιάς. Κυλάει το βράχο και παίρνει τα σανδάλια, που θα του δώσουν τη δυνατότητα να βαδίζει τα μονοπάτια των εσωτερικών κόσμων, καθώς και το ξίφος, σύμβολο της νοητικής διάκρισης. Με τα σανδάλια του θα βαδίσει την περιοχή πέρα από την Κόρινθο, που λέγεται πως ονομαζόταν χώρα του θανάτου. Αυτή η περιοχή αντιπροσωπεύει την απόρριψη στοιχείων της προσωπικότητας του ήρωα. Εκεί θα σκοτώσει το Σίνι, το γιο του μεγάλου καταστροφέα. Ο θάνατος των παχυλών όψεων του εαυτού θα επανέλθει με τη μορφή της Φαίας ή σκοτεινής, με το Σκύρωνα και τη χελώνα, πανάρχαιο σύμβολο της ζωής που ξεπήδησε από τα σκοτεινά βάθη της θάλασσας. Θα έλθει επίσης με τη μορφή του Προκρούστη. Στους μύθους των Ετρούσκων ο Προκρούστης εμφανίζεται σαν υποχθόνιος θεός που κουβαλάει ένα σφυρί, σύμβολο της Τιτανικής φύσης. Με αυτές τις δοκιμασίες του ο ήρωας αποκτά μερική κυριαρχία στις αρχέγονες στοιχειακές του όψεις. Υποβάλλεται στον αναγκαίο καθαρμό και μπαίνει στην Αθήνα, όπου κανείς δεν τον αναγνωρίζει παρά μόνο όταν δείχνει τα σημάδια ταυτότητάς του. Η τελετή της κάθαρσης είναι ένα σύμβολο προετοιμασίας για μια συνειδησιακή διεύρυνση, η οποία θα επισφραγίσει την εσωτερική του άνοδο.
Η πλάνη, με τη μορφή της Μήδειας, επιχειρεί να δηλητηριάσει τον ήρωα και να τον αποτρέψει από το σκοπό του. Ο Αιγέας, όμως, ο γήινος βασιλιάς, μέσω των σανδαλιών και του ξίφους αναγνωρίζει και τιμά το σπέρμα της πνευματικής του φύσης. Η θνητή του όψη αναγνωρίζει εκείνον που μέλλει να βασιλέψει στον Ιερό Τόπο. Το πρώτο έργο που αναλαμβάνει ο ήρωας, είναι να ξεκαθαρίσει την περιοχή από τον Ταύρο του Μαραθώνα. ΄Όπως ο Ηρακλής έρχεται σε επαφή δύο φορές με το λιοντάρι, έτσι και ο Θησέας θα έρθει δύο φορές σε επαφή με τον Ταύρο, χαρακτηρίζοντας έτσι την ιδιαίτερη φύση της προσωπικής του αναζήτησης, που είναι η καθυπόταξη της επιθυμίας. Θυσιάζει τον Ταύρο της επιθυμίας στον Ηλιακό Απόλλωνα, την ακτινοβόλα όψη της ψυχής του.
Όμως, η Αθήνα κινδυνεύει. Ο Μίνωας, ο σεληνιακός βασιλιάς που αντιστοιχεί στην ανεξέλεγκτη σεληνιακή μας φύση, απαιτεί φόρο αίματος από την Αθήνα, την έδρα του ανώτερου εαυτού. Οι Αθηναίοι είναι υποχρεωμένοι να στέλνουν επτά νέους και επτά νέες θυσία στο Μινώταυρο κάθε εννιά χρόνια, εξαιτίας του θανάτου του γιου του Μίνωα Ανδρόγεω. Ο Ανδρόγεως, όπως υποδηλώνει και το όνομά του, είναι ένα θνητό παράγωγο που δεν τα καταφέρνει να αντισταθεί στον Ταύρο της επιθυμίας, κάτι που κατορθώνει ο Θησέας εξαιτίας της ανώτερης φύσης του.
Οι επτά νέες και νέοι συμβολίζουν την αρνητική και θετική όψη των επτά κέντρων του ανθρώπου. Η νεαρή ηλικία συμβολίζει την παρθενικότητα και επομένως την αυθεντικότητα αυτών των κέντρων, πριν αρχίσει η φθορά τους. Τα κέντρα αυτά χάνονται συστηματικά, δέσμια του κόσμου του ασυνείδητου, χωρίς να είναι σε θέση να λειτουργήσουν συνειδητά. Η σωτηρία τους από τα κρυμμένα βάθη του λαβύρινθου σημαίνει την ανάδυσή τους στο συνειδητό κόσμο και το μερικό τους έλεγχο από την εκδηλωμένη ύπαρξη. Από την άλλη τα εννιά χρόνια συμβολίζουν τον απαιτούμενο κύκλο για την ολοκλήρωση του κάθε ενεργειακού κέντρου.
Ο Θησέας μπαίνει στην περιπέτεια κατά τον τρίτο θυσιαστικό κύκλο. Αυτό υποδηλώνει πως η ψυχή έχει αποκτήσει κάποιον έλεγχο στα τρία κατώτερα κέντρα που συνθέτουν τη δομή της προσωπικότητας.
Επιθυμεί να μπει πρώτος στο Λαβύρινθο. Ο Λαβύρινθος είναι ένα σύμβολο του εσωτερικού κόσμου του καθένα μας, αλλά και το σύμβολο των ανεξερεύνητων όψεων και δυνατοτήτων του νου. Ο Θησέας, στο θέμα του μίτου, βοηθήθηκε περισσότερο από το Δαίδαλο και σε δευτερεύοντα βαθμό από την Αριάδνη. Η συνεργασία Δαίδαλου και Αριάδνης, δηλαδή του εκπαιδευμένου εαυτού και του παθητικού στοιχείου, πρόσφερε στο Θησέα τα εφόδια για την ασφαλή περιπλάνησή του στο Λαβύρινθο, δηλαδή σε ένα επίπεδο στο οποίο ήταν εντελώς αδύνατο να κατέβει, αν δεν είχε μια παρόμοια βοήθεια. Η ανέμελη είσοδος στο λαβύρινθο του προσωπικού ασυνείδητου θα είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ανισορροπίας, την ανικανότητα ελέγχου του νοητικού, με όλα τα σχετικά επακόλουθα. Η εξερεύνηση του ασυνείδητου κόσμου έχει παρεξηγηθεί από πολλούς σύγχρονους μελετητές, που τη θεωρούν σχετικά εύκολη. Ωστόσο, η προσπάθεια για την κατάκτηση του Λαβύρινθου μπορεί να αποβεί μοιραία για όποιον δεν έχει ασχοληθεί με ένα παρόμοιο έργο. Η λέξη Λαβύρινθος προέρχεται από τη λέξη λάβρυς, που σημαίνει διπλός πέλεκυς. Ο διπλός πέλεκυς είναι ένα σεληνιακό σύμβολο και δείχνει την κυριαρχία τη σεληνιακής φύσης πάνω στο κατασκεύασμα του Δαίδαλου, του εκπαιδευμένου εαυτού.
Στα βάθη του Λαβύρινθου ζει ένα τέρας ο Μινώταυρος, σύμβολο της υπερίσχυσης της κατώτερης φύσης και της επιθυμίας της μορφής. Ο Θησέας έρχεται να εκπληρώσει τον προορισμό του και να σκοτώσει το Μινώταυρο. Αν αποτύχει, η κατώτερη φύση θα επανακτήσει τον έλεγχο και ο Θησέας θα μείνει δέσμιός της. Ο ήρωας εκπληρώνει το σκοπό του και απελευθερώνει τον Ιερό Τόπο από την κατάρα. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται λυτρωτής και επιστρέφει παίρνοντας μαζί του την Αριάδνη. Η Αριάδνη, όμως, δεν μπορεί να φτάσει πίσω, γιατί δεν ανήκει στο γήινο βασίλειο. Το ταξίδι της σταματά στη Νάξο, όπου νυμφεύεται το Διόνυσο, μια όψη του ανώτερου εαυτού του ήρωα.
Ο Θησέας επιστρέφει στην Αθήνα. Ο μύθος λέει πως ξέχασε να αλλάξει τα πανιά, έτσι όπως είχε ορίσει ο Αιγέας. Νομίζοντας πως πέθανε ο διάδοχός του, ο βασιλιάς κατακρημνίζεται από τα βράχια. Από εσωτερική άποψη, όμως, το μαύρο πανί του πλοίου απεικονίζει τη θριαμβευτική νίκη του πνεύματος πάνω στην ύλη, που συμβολίζεται από το άσπρο ή κόκκινο πανί που όφειλε να τοποθετήσει ο σωτήρας. Αυτή η θυσιαστική πράξη ήταν σύμβολο της ανανέωσης της δύναμης του βασιλιά και χάνεται στα βάθη των αιώνων. Την ίδια πράξη συναντάμε στο πρόσωπο του Οιδίποδα ή του Κόδρου. Ο ήρωας εγκαταλείπει την όψη γιος και ενσαρκώνει την όψη βασιλιάς. Κυρίαρχος της ενωτικής δύναμης της καρδιάς, που συμβολίζεται από το Ιερό Κέντρο, την Αθήνα, ενώνει το βασίλειό του, δηλαδή τον ίδιο του τον εαυτό σε ένα εναρμονισμένο σύνολο.
Αργότερα θα κατέβει στον Άδη, από όπου θα απελευθερωθεί μόνο με τη βοήθεια του Ηρακλή. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Θησέας είναι ένα σύμβολο μιας πιο εξευγενισμένης δύναμης από εκείνη που αντιπροσωπεύει ο Ηρακλής. Για να απελευθερωθεί, ωστόσο, από τα δεσμά του Άδη, χρειάζεται την αρχέγονη στοιχειακή όψη του, που επικαλείται στη μορφή του Ηρακλή. Η νοητική ευφυΐα που έχει αναπτύξει ο ήρωας και που χρησιμοποιεί, σε αντίθεση με τον Ηρακλή, για την επίτευξη του σκοπού του, είναι ανίκανη να λύσει τα δεσμά του. Μόνο οι αρχέγονες, φυσικές, στοιχειακές δυνάμεις λειτουργούν αποτελεσματικά σε αυτό το πεδίο.
Με τη σειρά του ο ήρωας προβαίνει στην τελική θυσία, πέφτοντας από ένα ψηλό βράχο και γίνεται ένας θυσιασμένος βασιλιάς. Αποδίδει τη φύση του στο βωμό μιας καλύτερης ζωής για το σύνολο.
Ας περάσουμε τώρα σε μια από τις πιο μαγικές παρουσίες της ελληνικής μυθολογίας, τον Ορφέα, το γιο της Διογένητης Μούσας Καλλιόπης.
Αποσυμβολισμός στη Μυθική Ζωή του Ορφέα
Ο Ορφέας κατέχει τη μαγεία του ήχου. Το τραγούδι του και η λύρα του καθήλωναν κάθε είδους αγριότητα, ακόμη και τις φοβερές δυνάμεις του Κάτω Κόσμου. Η δύναμη του ήχου είναι μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα, ένα δώρο του Απόλλωνα, της ηλιακής όψης της ψυχής του.
Η Ευρυδίκη, που συμβολίζει την anima του ήρωα, είναι ένα κομμάτι της ολοκληρωμένης του ύπαρξης. Το πάθος και η απόλυτη προσκόλληση του ήρωα στο πρόσωπό της, την κρατούν δέσμια στα επίπεδα της επιθυμίας, χωρίς διέξοδο στα ανώτερα επίπεδα όπου ανήκει. Η Ευρυδίκη, με το δάγκωμα ενός φιδιού στο πόδι, απελευθερώνεται από τα δεσμά της γης και περνάει σε άλλα πεδία ύπαρξης. Το τραύμα στο πόδι συμβολίζει συνήθως το αδύνατο σημείο του ήρωα -όπως στην περίπτωση του Αχιλλέα- ή την αποκοπή του από τα δεσμά της γης, που υποδηλώνονται από το πόδι, εκείνο το σημείο του σώματος που βρίσκεται πιο κοντά στο έδαφος. Η Ευρυδίκη περνάει στον Κάτω Κόσμο κατ’ επιταγή του Δία, του ουράνιου αντεραστή του Ορφέα, όπως στην περίπτωση του Θησέα που έχασε την Αριάδνη εξαιτίας του Διόνυσου.
Ο Ορφέας απαρηγόρητος κατεβαίνει στον Άδη, για να αναζητήσει εκείνο το τμήμα του εαυτού του που θεωρεί απαραίτητο για την ολοκλήρωση μέσα στην ενσαρκωμένη φύση του. Με τη δύναμη της τέχνης του μεταφέρει τη λύρα, δηλαδή το Απολλώνειο Φως της ψυχής, στα σκοτάδια του προσωπικού του ασυνείδητου. Μαγεύει και την ίδια την Περσεφόνη, τη δωρήτρια της ζωής και του θανάτου. Συχνά ο ήρωας απεικονίζεται να στέκει στον Κάτω Κόσμο ανάμεσα στην Περσεφόνη και την Ευρυδίκη, χωρίς να μπορεί να κοιτάξει καμία από τις δύο. Αν και έχει κατέβει στον Άδη, η συνείδησή του είναι στραμμένη προς τα πάνω, στον κόσμο που ανήκει. Η Περσεφόνη του επιτρέπει να πάρει την Ευρυδίκη, αλλά δεν μπορεί να την κοιτάξει όσο κρατάει η επιστροφή στο βασίλειο των ζωντανών.
Ο Ορφέας αποτυγχάνει στην πρώτη δοκιμασία και αθετεί την υπόσχεσή του. Η άκρατη επιθυμία τον ωθεί να κοιτάξει την Ευρυδίκη, στρέφοντας τη συνείδησή του προς τα βασίλεια του ασυνείδητου. Η anima επιστρέφει στον Κόσμο των νεκρών. Μάταια θα την αναζητήσει ξανά, οι Πύλες είναι κλειστές. Ο ήρωας αγνόησε έναν βασικό εσωτερικό νόμο. Η ευκαιρία παρουσιάζεται μόνο μια φορά. Αν μείνει ανεκμετάλλευτη, χάνεται και το πιθανότερο είναι να μην επανεμφανιστεί μέσα στον κύκλο μιας ενσάρκωσης.
Ο ήρωας επιστρέφει μόνος και αποσύρεται για επτά μήνες σε μια σπηλιά. Σε αυτόν τον κύκλο αναπροσανατολίζεται σε σχέση με τις αξίες της ζωής. Το πάθος του για την Ευρυδίκη αντικαθίσταται με το πάθος του για το έργο. Ακολουθεί μια περίοδος προσφοράς. Εγκαθιδρύει τα Ορφικά Μυστήρια και διδάσκει στους ανθρώπους την αιτία των πραγμάτων. Λέγεται πως η αιτία της εκδηλωμένης ύπαρξης βρίσκεται στον ήχο, κάτι που αναμφίβολα ο Ορφέας γνώριζε πολύ καλά. Ανεβαίνει στις υψηλές κορυφές του Παγγαίου για να λατρέψει τον Απόλλωνα. Όπως όλοι, έτσι και ο Ορφέας πρέπει να ανέβει στο υψηλό όρος της μύησης μετά τα σκοτεινά βάθη του Άδη.
Απομένει η υπέρτατη θυσία, που θα οδηγήσει τον αναζητητή στην αθανασία. Ο ήρωας, μετά την κάθοδό του στον Κάτω Κόσμο, έχει αποστρέψει το πρόσωπό του, δηλαδή έχει αποσύρει τη συνείδησή του από κάθε άλλη όψη της anima. Αναζητά και μόνο την Ευριδίκη, αγνοώντας τις τάσεις που οφείλει να ισορροπήσει μέσα του. Στο πρόσωπο των Μαινάδων οι απωθημένες αυτές τάσεις απαιτούν το μερίδιό τους και κατακομματιάζουν τον ήρωα, ταυτίζοντάς τον με το Όσιρη ή με το Διόνυσο Ζαγρέα. Άλλωστε, λέγεται πως ο Ορφέας ήταν εκείνος που εισήγαγε τα Διονυσιακά μυστήρια στην Ελλάδα και έτσι γίνεται το κεντρικό πρόσωπο του θείου δράματος. Εκείνος που επιθυμεί να υπηρετήσει την ανθρωπότητα, οφείλει να κομματιάσει τη συνείδησή του και να την ανασυνθέσει σε μια νέα και παγκόσμια αντίληψη για τον κόσμο των ανθρώπων.
Η λύρα του ανεβαίνει στους ουρανούς από τον ίδιο το Δία, που φαίνεται να είναι παρών σε κάθε θυσιαστική πράξη.
Ο ήρωας με την Απολλώνεια φύση είχε μια Διονυσιακή τύχη, σύμβολο της υπέρτατης ισορροπίας της ψυχής ανάμεσα στην Απολλώνια και τη Διονυσιακή της όψη. Αυτή η όψη σε ένα κατώτερο επίπεδο αντιστοιχεί στην Απολλώνεια και Διονυσιακή προσωπικότητα που ανέλυσε ο Κ. Γκ. Γιουνγκ στις μελέτες του για τους ψυχολογικούς τύπους.
Όπως και να έχει, ο Ορφέας από μιας εξαρχής εκπροσωπεί αυτόν που θα ονομάζαμε πνευματικό ήρωα. Απεικονίζεται με μαύρα ρούχα, που υποδηλώνουν την παρουσία του πνεύματος στην ύλη. Άλλωστε το όνομά του λέγεται πως προέρχεται από την λέξη «όρφνη», που σημαίνει σκοτάδι.
Έτσι, εκπροσωπεί το δύσκολο ταξίδι του πνεύματος και την κάθοδό του στην ύλη. Τα αναπόφευκτα λάθη εξισορροπούνται από την προσφορά και τη θυσία του και η πνευματική του λάμψη επιζεί στα Ορφικά Μυστήρια, στη μαγεία του ήχου, στην ανάγκη του ανθρώπου να τραγουδήσει και να δοξάσει τη θεϊκή ύπαρξη μέσα του.
Ένας άλλος αρχετυπικός και πολυπαθής ήρωας, που εμπνέει ακόμη και σήμερα τα βάθη του φυλετικού ασυνείδητου, είναι ο Οδυσσέας, σύμβολο της επιστροφής του Θεϊκού Σπινθήρα στην αρχική ηρεμία, μετά την κάθοδο στην ύλη.
Αποσυμβολισμός στη Μυθική Ζωή του Οδυσσέα
Ο Οδυσσέας ζει αρμονικά στο βασίλειό του με τη γυναίκα του Πηνελόπη και το γιο του Τηλέμαχο. Έχουμε να κάνουμε με μια ολοκληρωμένη πνευματική τριάδα, ένα είδος θεϊκού τριγώνου σε αρμονική ισορροπία. Η αναζήτηση της Ελένης είναι η αφορμή της εκστρατείας του Οδυσσέα μαζί με τους υπόλοιπους βασιλιάδες στην Τροία. Η Τροία με τη σειρά της είναι ένα πλούσιο βασίλειο που αναπαριστάνει την ιδέα της έλξης του υλικού πεδίου. Σε αυτό το σημείο βλέπουμε πως ο Οδυσσέας προσπαθεί να αποφύγει την εκστρατεία. Αυτό συμβολίζει την άρνηση της ψυχής να ενσαρκωθεί, γιατί γνωρίζει τον πόνο που η ίδια προδιαγράφει μέσα στη μορφή.
Δέκα χρόνια απαιτούνται για την κατάληψη της Τροίας, της γήινης σφαίρας, που φέρει επίσης τον αριθμό δέκα.
Με την άλωση της πόλης ολοκληρώνεται το έργο στο υλικό πεδίο και αρχίζει η πορεία της επιστροφής στο πνεύμα. Από αυτή την άποψη, η επιστροφή του Οδυσσέα αντιπροσωπεύει την επιστροφή του πνευματικού σπινθήρα στην κατάσταση της πρωταρχικής ηρεμίας, εμπλουτισμένου με τις εμπειρίες των πεδίων που διέτρεξε.
Για να γυρίσει στην Ιθάκη απαιτούνται άλλα δέκα χρόνια γεμάτα περιπέτειες, κατά τις οποίες απορρίπτει σταδιακά τα φορτία που τον δεσμεύουν στην ύλη. Στην προσπάθειά της να ταυτιστεί με το πνευματικό ιδεώδες, η ανθρώπινη συνείδηση, δοκιμάζεται και αντιπαρέρχεται κάθε λογής εμπόδια μέχρι την επίτευξη του σκοπού.
Ο πρώτος σταθμός του ήρωα είναι η χώρα των Λωτοφάγων, ένας επίγειος παράδεισος γεμάτος καρπούς, που προκαλούσαν τη λήθη σε όποιον τους έτρωγε. Ορισμένοι από τους συντρόφους του Οδυσσέα τρώνε τους καρπούς, συμβολίζοντας με αυτή την πράξη ένα μέρος της συνείδησής του που παραμένει προσκολλημένο στη μορφική όψη, ξεχνώντας τον προορισμό της ψυχής. Αυτό, βέβαια, συμβαίνει στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας σήμερα. Η εμμονή στη συσσώρευση υλικών αγαθών και στη δημιουργία του επίγειου παράδεισου, είναι ο λωτός που κάνει τον άνθρωπο να αποστρέφει το πρόσωπό του από τους ουσιαστικούς στόχους της ύπαρξής του.
Συνεχίζοντας το δρόμο προς τα πίσω ο Οδυσσέας πέφτει πάνω στους Κύκλωπες. Ο Πολύφημος εγκλωβίζει τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του στη σπηλιά του ασυνείδητου. Ο τρομερός κύκλωπας τρέφεται από τα στοιχεία της ψυχής του Οδυσσέα -τους συντρόφους του. Είναι γιος του Ποσειδώνα, προέρχεται δηλαδή από τον αχανή Ωκεανό των συναισθημάτων μας. Ο Οδυσσέας χρησιμοποιεί το νου για να μπορέσει να σωθεί. Μόνο ένας ισχυρός νους μπορεί να εξισορροπήσει αυτές τις αρχέγονες τάσεις που περικλείουμε μέσα μας. Δεν έχει τη δύναμη να τον σκοτώσει, αλλά τον κάνει ανίκανο να εμποδίσει τη φυγή του, γιατί ουσιαστικά ο Κύκλωπας είναι ένα μέρος του εαυτού του. Στο επίπεδο του ασυνείδητου, μέσα στη σπηλιά, ο ήρωας εκμηδενίζεται, χάνει την ταυτότητά του, κάτι που συμβολίζεται από το όνομα που έδωσε ο Οδυσσέας στον Πολύφημο. Είναι ο Κανένας. Η τύφλωση του Πολύφημου προκαλεί την οργή του πατέρα του Ποσειδώνα, ο οποίος εδώ ταυτίζεται με την ανεξέλεγκτη και ταραγμένη συναισθηματική μας φύση. Αυτή η συναισθηματική διαταραχή θα είναι το μόνιμο εμπόδιο στην προσπάθεια του Οδυσσέα, όπως και κάθε ψυχής.
Ο Οδυσσέας φτάνει στο νησί του Αιόλου, του Θεού των Ανέμων. Ο Θεός συμβολίζει το νοητικό στοιχείο και την ορθά κατευθυνόμενη δύναμη, που μπορεί να οδηγήσει στον τελικό σκοπό. Δίνει στον Οδυσσέα ένα ασκί, μέσα στο οποίο βρίσκονται δεμένοι όλοι οι αέρηδες και τον συμβουλεύει να μην το ανοίξει πριν φτάσει στην Ιθάκη. Ο ήρωας πέφτει σε βαθύ ύπνο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η ψυχή χάνει την επαγρύπνησή της και οι άπληστοι σύντροφοί του ανοίγουν το ασκί, νομίζοντας πως περιέχει δώρα του Αιόλου. Η νοητική σύγχυση που προκαλείται με την απελευθέρωση των ανέμων πισωγυρίζει τη συνείδηση από τον προορισμό της.
Όπως η Περσεφόνη με τον Ορφέα, έτσι και ο Αίολος δε δίνει άλλη ευκαιρία. Ο ήρωας συνεχίζει με τις δικές του δυνάμεις την περιπλάνηση, έως ότου φτάνει στο νησί των Λαιστρυγόνων. Εκεί έρχεται σε σύγκρουση με τους Γίγαντες, τις τιτανικές όψεις της φύσης του. Από τα 12 καράβια μόνο το δικό του κατάφερε να ξεφύγει. Δώδεκα ήταν τα καράβια του Οδυσσέα, δώδεκα και οι σύντροφοι της Στρογγυλής τράπεζας. Ο ήρωας απογυμνώνεται από τις όψεις που τον συνδέουν με το παρελθόν.
Έτσι, φτάνει στο νησί της μάγισσας Κίρκης. Η Κίρκη γοητεύει τους συντρόφους του ήρωα και τους μεταμορφώνει σε χοίρους. Εδώ απεικονίζεται η δύναμη του σεξουαλικού ενστίκτου, που μπορεί να μεταβάλλει έναν άνθρωπο σε ζώο, εκδηλώνοντας τα πιο κτηνώδη του ένστικτα. Ο Οδυσσέας βοηθιέται από τον Ερμή -τη δύναμη του νου- και μένει ανεπηρέαστος από την Κίρκη, η οποία αντιπροσωπεύει μια όψη της ψυχής του, έως ότου καταφέρνει να την κάνει βοηθό στο έργο του. Η μεταστοιχείωση των αρνητικών όψεων της ψυχής είναι ένα από τα βασικότερα καθήκοντα του αναζητητή. Πρόκειται για μια αλχημική διαδικασία, όπου χρησιμοποιεί κάθε απόθεμα της εκδηλωμένης ύπαρξης για να αγγίξει το στόχο. Με βοηθό του την Κίρκη, ο Οδυσσέας μαθαίνει την τέχνη της μαγείας και ετοιμάζεται για το ταξίδι του στον Κάτω Κόσμο. Στον Άδη ο ήρωας μαθαίνει την αιτία της αποτυχίας του. Έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τις αρνητικές όψεις του εαυτού του, που τον εμποδίζουν στο ταξίδι της επιστροφής. Ο μάντης Τειρεσίας, που συμβολίζει την ενορατική ικανότητα της ψυχής του, τον συμβουλεύει, αν θέλει να επιστρέψει στην Ιθάκη, να μην πειράξει τα Βόδια στο νησί του Ήλιου.
Ο Οδυσσέας επιστρέφει στον επάνω κόσμο και συνεχίζει το ταξίδι της επιστροφής. Χάρη στη βοήθεια της Κίρκης καταφέρνει να αποφύγει την πλανερή γοητεία των Σειρήνων. Προειδοποιημένος δένεται στο κατάρτι του πλοίου του για να μην ενδώσει. Το πλοίο είναι ένα ακόμη σύμβολο του νου που πλέει στη θάλασσα των επιθυμιών για να φτάσει στη μυητική ύπαρξη. Δένεται στο κατάρτι, δηλαδή αγκιστρώνεται νοητικά στο όραμα της ψυχής του, για να αποφύγει την πρόκληση. Η ψυχή επαγρυπνά και το πλοίο περνά μακριά από το νησί για να φτάσει στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Η Χάρυβδη είναι η εσωτερική άβυσσος, έτοιμη να κατασπαράξει όποιον δεν μπορεί να βαδίζει ισορροπημένα πάνω στη λεπτή γέφυρα της ψυχής. Η Σκύλλα αντιπροσωπεύει εκείνη τη στιγμή της εσωτερικής πορείας που ο αναζητητής αναγκάζεται να θυσιάσει κάποια όψη της προσωπικότητάς του, προκειμένου να περάσει σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης. Ο Οδυσσέας αποφασίζει να περάσει από τη Σκύλλα, όπου χάνει μερικούς συντρόφους -όψεις της ύπαρξής του, αλλά καταφέρνει να πλεύσει στο νησί του ήλιου. Εκεί η ψυχή χάνει για άλλη μια φορά την επαγρύπνησή της. Τα βόδια του Ήλιου σκοτώνονται. Μοναδική εξιλέωση η ολοκληρωτική απογύμνωση του ήρωα από κάθε στοιχείο που τον συνδέει με το παρελθόν. Έτσι, φτάνει στο νησί της Καλυψούς. Εκεί ο Οδυσσέας περνάει έναν επτάχρονο κύκλο μαζί με τη νύμφη, προσκολλημένος στην υπόσχεση της αιώνιας νεότητας. Σε ένα επίπεδο του σπειροειδούς της εξέλιξης παρουσιάζεται το πρόβλημα της επιθυμίας για αθανασία, που ξεστρατίζει τη συνείδηση από το εσωτερικό όραμα. Τελικά επικρατεί η πνευματική του θέληση και με τη βοήθεια των θεών ελέγχεται η κατώτερη φύση του. Ξαναπαίρνει το δρόμο της επιστροφής, αλλά μέχρι την τελευταία στιγμή ο Ποσειδώνας εναντιώνεται για άλλη μια φορά και έτσι τα κύματα ξεβράζουν το ναυαγό στο νησί των Φαιάκων. Είναι ένας σταθμός εξάγνισης και αναδρομής του ήρωα σε όλο το ιστορικό της περιπλάνησής του. Εδώ λαμβάνει τέλος η μαθητεία του και ετοιμάζεται για την τελική επιστροφή.
Στην Ιθάκη ξεκαθαρίζει την ύπαρξή του από τους μνηστήρες, δηλαδή όλα εκείνα τα ψεύτικα εγώ που διεκδικούσαν την εξουσία της ψυχής. Τα προσωπεία πέφτουν και ο Οδυσσέας, μετά τα 10 χρόνια περιπλάνησης, αγγίζει την τελειότητα. Ξανατεντώνει το τόξο του απόλυτα κυρίαρχος στην ηλιακή του φύση. Εκείνο που μένει είναι η υπέρτατη θυσία, η οποία έρχεται με τη μορφή του γιου του Τηλέγονου, «εκείνου που γεννήθηκε μακριά», και είναι καρπός της ένωσης του Οδυσσέα με την Κίρκη. Όπως ο Θησέας αμελεί την αλλαγή των πανιών, έτσι και ο Τηλέγονος δεν αναγνωρίζει τον πατέρα του και τον σκοτώνει στις ακτές της Ιθάκης. Τελικά, ως βασιλιάς, παίρνει τη θέση του πατέρα του στο πλευρό της Πηνελόπης. Μαζί με τον αδελφό του Τηλέμαχο και την Πηνελόπη «ταξιδεύουν» τον Οδυσσέα πίσω στο νησί των θαυμάτων.
Ο πνευματικός σπινθήρας επέστρεψε στην Πρωταρχική Ηρεμία.
Και ο κύκλος μας σε αυτήν την αναζήτηση θα κλείσει με τον Ιάσονα και την Αργοναυτική εκστρατεία, που παρουσιάζεται τελευταία εξαιτίας του ιδιάζοντος χαρακτήρα του Ιάσονα, αλλά και της περιπέτειας στο σύνολό της.
Αποσυμβολισμός στη Μυθική Ζωή του Ιάσονα
Οι ήρωες που παίρνουν μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία δεν είναι παρά όψεις του ενός προσώπου που αρχίζει την αναζήτησή του. Οι εξελιγμένες όψεις αυτού του προσώπου αναλαμβάνουν το χρέος να επανακτήσουν το χαμένο θησαυρό σε μια διαφορετική μορφή, δηλαδή να αποκαταστήσουν το νήμα που είχε οδηγήσει τόσο μακριά τα παιδιά αυτής της γης, το Φρίξο και την Έλλη, να επαναφέρουν το ιδανικό που χάθηκε και πρέπει να επανεδραιωθεί. Το Χρυσόμαλλο Δέρας είναι ο συνδετικός κρίκος για αυτή την επαναφορά. Οι συντονισμένες προσπάθειες των ηρώων είναι ο μοναδικός τρόπος για την επίτευξη του σκοπού. Είναι ήδη εκπαιδευμένοι και σε κάποια ισορροπία με το περιβάλλον και τον εαυτό τους. Συνεισφέρουν στον κοινό στόχο, ο καθένας με τις δυνάμεις και τις τέχνες που κατέχει.
Σύμφωνα με τον Καρλ Γιουνγκ και τον Τζόζεφ Κάμπελ ο συμβολισμός στη μυθολογία δεν έχει καμία σχέση με λογικές διαδικασίες. Το σύμβολο είναι πανάρχαιο και γεννιέται σε εποχές που ο άνθρωπος δεν έχει αναπτύξει ακόμη τη λογική. Δεν κατασκευάζεται, αλλά παράγεται αυτόματα από την ίδια την ψυχή. Είναι προϊόν ανάμνησης της μακραίωνης εξέλιξης, μια αναπαράσταση του παγκόσμιου αρχέτυπου. Με άλλους όρους, το σύμβολο αποτελεί προϊόν μιας ιδιαίτερης σύνθεσης, ή μάλλον αφαίρεσης και απόσπασης από τη μορφική λεπτομέρεια. Ανιχνεύοντας το σύμβολο προς τα πίσω μπορεί να φτάσει κανείς στην αιτία του υπαρξιακού γίγνεσθαι. Έτσι η μυθολογία γίνεται μια μυστική πύλη. Μέσα από την πύλη αυτή διαχύνονται στην ανθρώπινη συνείδηση οι ανεξάντλητες και ανακυκλούμενες ενέργειες του σύμπαντος. Η αλήθεια ενός τέτοιου ισχυρισμού αγγίζει τα όρια της ψυχολογικής επιστήμης και βρίσκει τη δικαίωσή της στα καθημερινά όνειρα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η ανάδυση ενός φανταστικού ονειρικού εαυτού που εμπλέκεται σε κάθε είδους φανταστικές περιπέτειες, δεν είναι τίποτε άλλο από μια ανάμνηση του ηρωικού στοιχείου της μυθολογίας.
Τριγύρω μας και μέσα μας ηχεί πάντα ένα κάλεσμα. Άλλες φορές μοιάζει με τον ψίθυρο των δέντρων, καθώς ανταποκρίνονται στον άνεμο και άλλες με βροντή. Αυτός που ανταποκρίνεται είναι ο άνθρωπος-ήρωας, ο αναζητητής. Αμφισβητεί την κατεστημένη λεπτομέρεια της μορφικής όψης της ζωής και εισχωρεί στα ανεξερεύνητα βάθη της κοσμικής του καταγωγής. Έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τη θεότητα, δηλαδή την πνευματική του υπόσταση και μεταφέρει την ευλογία της και το σπέρμα της αλλαγής στον κόσμο των ανθρώπων. Είναι παγκόσμιος, είναι ο «ήρωας με τα χίλια πρόσωπα». Ανταποκρίνεται στο κάλεσμα και προχωρεί για να δρασκελίσει το κατώφλι της περιπέτειας. Δηλαδή, ανακαλύπτει δυνάμεις ξεχασμένες στα βάθη του φυλετικού ασυνείδητου, που ξαναζωντανεύουν και είναι διαθέσιμες για την πνευματική μεταμόρφωση. Αποσύρει την προσοχή του από την υλική ζωή και στρέφεται σε ένα διαφορετικό κόσμο. Μια από τις δοκιμασίες του είναι η κυριαρχία πάνω στο θάνατο. Κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο και αναμετριέται με το φύλακα στο Κατώφλι. Εκεί έχει τη βοήθεια της θεότητας-ψυχής που τον κάλεσε στην περιπέτεια. Νικά το φύλακα ή συμφιλιώνεται μαζί του. Έτσι περνάει σε ένα διαφορετικό επίπεδο ύπαρξης, γεμάτο εμπόδια και δοκιμασίες. Ένας κόσμος άγνωστος, γεμάτος παράξενες δυνάμεις, που άλλοτε τον βοηθούν και άλλοτε τον απειλούν. Τότε φτάνει στο ναδίρ του μυθολογικού κύκλου. Επιτελεί το μεγάλο κατόρθωμα και κερδίζει την αποθέωση. Ο ήρωας επιστρέφει στο βασίλειο των ζωντανών και αφήνει τη σφραγίδα του στην εξελικτική πορεία του κόσμου.
Η ιδέα της αναζήτησης καλύπτεται από μια παγκοσμιότητα, είτε μας γίνεται γνωστή σαν μύθος του Αγίου Δισκοπότηρου και των Ιπποτών του Αρθούρου, είτε σαν Οδύσσεια ή Αργοναυτική Εκστρατεία. Στην πραγματικότητα είναι ένας οδοδείκτης για τις ανάγκες της ανθρώπινης ψυχής. Ο ήρωας, είτε Γκάλαχαντ λέγεται είτε Οδυσσέας ή Ιάσονας, βρίσκεται μέσα μας και περιμένει υπομονετικά την αφύπνισή του. Μια αφύπνιση που μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα πιο ενεργητικό ρόλο, σε μια υπεύθυνη θέση απέναντι στα παγκόσμια προβλήματα.
Αν εξετάσουμε τη μυθολογία από την εσωτερική της σκοπιά, είναι ένας τρόπος εκπαίδευσης, ένα πλήρες μυητικό σύστημα με απόλυτη εφαρμογή στη σημερινή εποχή. Την ίδια άποψη εκφράζει και ο Τόινμπι, λέγοντας: «Ο ήρωας στη σύγχρονη εποχή πέθανε. Επειδή όμως είναι τελειωμένος και παγκόσμιος, θα ξαναγεννηθεί. Το δεύτερο ιερό καθήκον του είναι να επιστρέψει σε εμάς μεταμορφωμένος και να μας διδάξει αυτά που έμαθε».
 |
Ας δούμε, όμως, τον ήρωα, την αναζήτηση και την ευλογημένη σπορά του, έτσι όπως αναδύεται από τη μαγεία της ελληνικής μυθολογίας.
Ένας από τους πιο αρχετυπικούς ήρωες είναι ο Ηρακλής. Ο μαθητής που στέκει μόνος στις δοκιμασίες του. Συμβολίζει την καθαρή εκδήλωση της αρχέγονης δύναμης και είναι δεμένος περισσότερο με τη στοιχειακή όψη του, θυμίζοντας εποχές κατά τις οποίες η λειτουργία του εγκεφάλου δεν είχε ακόμη ενεργό δράση στην καλλιέργεια της ανθρώπινης ύπαρξης.
Είναι ημίθεος, με πατέρα το Δία και μητέρα τη θνητή Αλκμήνη. Ο Δίας είναι σύμβολο της πνευματικής του φύσης. Η Αλκμήνη, η γήινη μάνα, υποδηλώνει τις ρίζες του και το σπόρο της μεγάλης περιπέτειας που τον περιμένει, στην πορεία του προς τον Θείο Πατέρα. Το αρχικό του όνομα ήταν Αλκείδης και σημαίνει το θάρρος του ήρωα. Ονομάστηκε, επίσης, τρισέληνος, γιατί το φεγγάρι έκανε τρεις φορές τον κύκλο του ουρανού κατά το ζευγάρωμα του Δία και της Αλκμήνης. Στην περιπέτειά του θα σχετιστεί με τις τρεις όψεις του φεγγαριού: Τη Σελήνη, την Εκάτη και την Άρτεμη. Αυτό το τριπλό σύμβολο υποδηλώνει με τον καλύτερο τρόπο την ευμετάβλητη συναισθηματική φύση του, που τον ακολουθεί σε όλη την αναζήτηση.
Η θεά Ήρα, η ζηλότυπη σύζυγος του Δία, αντιπροσωπεύει τα εμπόδια και τις αντιθέσεις που θα παρουσιαστούν στο δρόμο του ήρωα. Ουσιαστικά συμβολίζει την ψυχή του Ηρακλή, τον ενδιάμεσο κρίκο ανάμεσα στο πνεύμα και την προσωπικότητα. Είναι ο εχθρός της προσωπικότητάς του που τον ωθεί μέσα από ποικίλες δοκιμασίες στην αναζήτηση της θεϊκής του καταγωγής.
Πρωταρχική του δοκιμασία τα δύο φίδια της σοφίας. Με γνώμονα την αρχέγονη δύναμη καταπνίγει το στοιχείο της σοφίας, προκαθορίζοντας έτσι τη μελλοντική του ατραπό, που χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία του παρορμητικού στοιχείου πάνω στο νου και την έλλειψη διάκρισης. Νέος ακόμη απαλλάσσει την περιοχή από τις επιδρομές ενός λιονταριού σκοτώνοντάς το. Από τότε χρησιμοποιεί το δέρμα του ζώου σαν φορεσιά του. Με αυτόν τον τρόπο ο ήρωας υποτάσσει και χρησιμοποιεί τη ζωώδη φύση του. Αυτή η φύση θα τον ακολουθεί σε όλη του τη ζωή μέσα στην ύλη, γιατί, όπως και κάθε άνθρωπος, είναι ενσαρκωμένος και δεν μπορεί να απορρίψει εντελώς τα κατώτερα στρώματα της ύπαρξής του. Στην εφηβεία του ακόμη διαλέγει το δύσβατο μονοπάτι της αρετής, αποδεχόμενος την υπηρεσία που οφείλει να προσφέρει στον κόσμο. Παντρεύεται τη Μεγάρα και αποκτά τρεις γιους. Ο γάμος του συμβολίζει τον προσανατολισμό της συνείδησής του στα τρία επίπεδα της προσωπικότητας. Η Ήρα-ψυχή του, όμως, έχει διαφορετική αντίληψη για τη μαθητεία του. Τον τρελαίνει σε σημείο που σκοτώνει τη γυναίκα και τα παιδιά του. Με λίγα λόγια αποκόβει τους δεσμούς του με τον κόσμο των ανθρώπων και ακολουθεί τυφλά την παρόρμηση της ψυχής του. Τότε η Πυθία του δίνει το όνομα Ηρακλής, που σημαίνει δόξα της Ήρας, δηλαδή δόξα της ψυχής.
Για να εξιλεωθεί ο ήρωας, πρέπει να εκτελέσει δώδεκα άθλους που θα του αναθέσει ο Ευρυσθέας, ο Ανώτερος Εαυτός του, -αυτός που έχει τη μεγάλη δύναμη- και που γεννήθηκε κατά παρότρυνση της Ήρας ταυτόχρονα με τον Ηρακλή.
Γι’ αυτό το δύσκολο έργο ο Ηρακλής επιστρατεύει όλες τις ανώτερες όψεις του. Η Αθηνά του δίνει το ένδυμα της σοφίας ο Ήφαιστος ένα χρυσό θώρακα, σύμβολο της μαχητικότητας αλλά και του ηλιακού του προορισμού. Ο Ποσειδώνας του χαρίζει άλογα, ένδειξη της ελεγχόμενης συναισθηματικής φύσης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκπληρώσει ένα μέρος του έργου. Ο Ερμής προσφέρει ένα κοφτερό ξίφος, στοιχείο της νοητικής διάκρισης που πρέπει να έχει ο μαθητής για να επιλέγει σωστά στο δρόμο του. Ο Απόλλωνας του χαρίζει ένα φωτεινό τόξο, σύμβολο του υψηλού στόχου που θέτει ο αναζητητής στο ξεκίνημα της περιπέτειας.
Παρόλα τα δώρα με τα οποία τον προικίζει η ανώτερη φύση του, ο Ηρακλής ξεκινάει τους άθλους με το ρόπαλό του, την αυθύπαρκτη εσωτερική του φύση. «Για να υπηρετήσεις πρέπει να είσαι ικανός να στέκεις μόνος». Ο Ηρακλής στέκει μόνος, μέχρι να κερδίσει με την εμπειρία του το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τα όπλα της πνευματικής του ύπαρξης.
Υπάρχει μια στενή σχέση ανάμεσα στους δώδεκα άθλους του Ηρακλή και στα δώδεκα σημεία του ζωδιακού. Στο σημείο του Κριού αντιστοιχεί ο άθλος με τα άλογα του Διομήδη, στον Ταύρο η σύλληψη του Ταύρου της Κρήτης, στους Διδύμους τα μήλα των Εσπερίδων και στον Καρκίνο η Κερυνίτιδα Έλαφος, στο Λέοντα το Λιοντάρι της Νεμέας, στην Παρθένο η Ζώνη της Ιππολύτης και στο Ζυγό ο Ερυμάνθιος Κάπρος, στο Σκορπιό έχουμε τη Λερναία Ύδρα, στον Τοξότη τις Στυμφαλίδες Όρνιθες και στον Αιγόκερω τον Κέρβερο, το φύλακα του Άδη. Στον Υδροχόο αποδίδονται οι Σταύλοι του Αυγεία και, τέλος, στους Ιχθείς τα βόδια του Γηρυόνη.
Ο πρώτος του άθλος είναι το Λιοντάρι της Νεμέας. Εδώ, στο σημείο του Λέοντα, ο ήρωας αποκτά επίγνωση της ατομικότητάς του και του πνευματικού του προορισμού. Προσφέρει υπηρεσία απαλλάσσοντας τη χώρα από το θηρίο και ταυτόχρονα κυριαρχεί στην κατώτερη φύση του. Στο πέμπτο ζώδιο ο άνθρωπος γίνεται πεντάκτινος αστέρας. Το πέντε είναι σύμβολο της ατομικοποίησης εκείνου που αναγνωρίζει τον εαυτό του, προσανατολίζοντας τη συνείδηση στις ανώτερες σφαίρες της ύπαρξής του. Το Λιοντάρι της προσωπικότητας είναι παιδί των αρνητικών όψεων του ασυνείδητου, της Έχιδνας και του Όρθρου. Κυνηγημένο από τον Ηρακλή, καταφεύγει σε μια σπηλιά με δύο εισόδους, που συμβολίζουν την επίφυση και την υπόφυση. Η πρώτη συνδέεται με τις ανώτερες λειτουργίες του νου, ενώ η δεύτερη με τις κατώτερες λειτουργίες του ενστίκτου. Φράζοντας την είσοδο της υπόφυσης στρέφει τη συνείδησή του στις ανώτερες νοητικές λειτουργίες. Έτσι έχει τη δυνατότητα να παγιδέψει το λιοντάρι σε ένα χώρο που αναμφίβολα είναι κυρίαρχος.
Το επόμενο κατόρθωμά του γίνεται στην πύλη του Σκορπιού με τη νίκη του ενάντια στην Ύδρα. Η Ύδρα είναι ένας από τους φύλακες του κάτω κόσμου που συμβολίζεται από τη Λέρνη, τη θεά των βάλτων. Είναι γέννημα της Έχιδνας και του Τυφωέα, συνδέεται δε με εκείνες τις όψεις του ασυνείδητου που είναι προορισμένες να προκαλούν νοητική σύγχυση. Χρησιμοποιεί το δώρο του Ερμή, τη νοητική διάκριση, χωρίς όμως να καταφέρει τίποτε, μια και τα κεφάλια της πλάνης σε κάθε κόψιμο πολλαπλασιάζονται. Αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει τη φωτιά της κάθαρσης, ένα σύμβολο ύψιστου εξαγνισμού και πνευματικής επίτευξης.
Ακολουθεί ένα εύκολο φαινομενικά κατόρθωμα, η σύλληψη της ελαφίνας. Και όμως, χρειάζεται ένας ολόκληρος χρόνος για να πετύχει το σκοπό του, πλανημένος συχνά από τις παγίδες της Άρτεμης, μιας από τις όψεις της σεληνιακής του φύσης. Εδώ ο ήρωας, πρώτα από όλα, διδάσκεται το μάθημα της επιμονής και της υπομονής. Οπλισμένος με αυτές τις δύο αρετές, αποκτά την ενόραση που κρύβεται στο ζωδιακό σημείο του Καρκίνου, συλλαμβάνοντας οριστικά και αμετάκλητα τη φευγαλέα διαίσθηση που συμβολίζεται από τη Κερυνίτιδα έλαφο. Τέλος ο Ηρακλής εναποθέτει αυτή την κατάκτηση στη αγκαλιά όλου του κόσμου, στον Ιερό Τόπο των Μυκηνών, κλείνοντας έτσι τη διαμάχη του Απόλλωνα και της Άρτεμης, δηλαδή της συνειδητής και της ασυνείδητης φύσης του για την κυριαρχία πάνω στην ελαφίνα.
Στο σημείο του Ζυγού ο Ηρακλής ανεβαίνει στο όρος της Μύησης, προετοιμαζόμενος ουσιαστικά για το ρόλο που θα παίξει στον Αιγόκερω. Για να πετύχει το σκοπό του, οφείλει να ανέβει σε ανώτερες σφαίρες ύπαρξης και να παγιδέψει το ζώο ψηλά στο βουνό, απαλλαγμένος από την πλάνη της κοιλάδας. Στη μάχη του με την επιθυμία ο Ηρακλής σπρώχνεται από την ιερή τρέλα του Διόνυσου, που συμβολίζεται με το κρασί, δώρο του Θεού στον Κένταυρο Φώλο. Πάνω στη μέθη του σκοτώνει τους δύο Κένταυρους φίλους του, το Χείρωνα που σημαίνει καλή σκέψη και το Φώλο που σημαίνει σωματική δύναμη. Οι Κένταυροι είναι όψεις της προσωπικότητας του ήρωα. Η ψυχή του γνωρίζει πως η επιθυμία δεν είναι δυνατό να κατανικηθεί ούτε με τη φυσική ρώμη, ούτε με το νου. Κυρίαρχος της επιθυμίας είναι εκείνος που γνωρίζει την αληθινή ισορροπία ανάμεσα στην πνευματική και στην υλική του όψη απελευθερώνοντας το φως της ψυχής, κάτι που υποδηλώνεται άμεσα από τη ζυγαριά, το σύμβολο αυτού του ζωδίου.
Στην πύλη του Υδροχόου αναλαμβάνει να καθαρίσει τους σταύλους του Αυγεία. Σε αυτό το κατόρθωμα συγχωνεύει το ενεργητικό και το παθητικό στοιχείο, δημιουργώντας έτσι την ορμητική, ενεργειακή κοίτη των δυνάμεων της ζωής, τα δυο ποτάμια που καθαρίζουν τη βόρβορο του ασυνείδητου. Με την ορθή κατεύθυνση των δυνάμεων της ζωής ο Ηρακλής προσφέρει υπηρεσία στον κόσμο και καθαρίζει παράλληλα τον εαυτό του από τις αρνητικές συσσωρεύσεις της ενσάρκωσης. Έτσι ταυτίζεται με τον Υδροχόο, που αφήνει να κυλήσουν από το ανεστραμμένο δοχείο τα δυο ρεύματα: της ζωής και της μετουσίωσης. Ζωή και μετουσίωση είναι οι δύο έννοιες που ενσωματώνουν το μήνυμα της εποχής του Υδροχόου, δηλαδή της εποχής μας.
Με το δώρο του Απόλλωνα τοξεύει τις Στυμφαλίδες όρνιθες, που συμβολίζουν τον αλαλαγμό της κατώτερης νοητικής μας φύσης. Η εμμονή στο στόχο αποδυναμώνει κυριολεκτικά τη φλυαρία του νου και η σιγή είναι το μάθημα που πρέπει να πάρει ο μαθητής στο σημείο του Τοξότη.
Ένας Ταύρος λυμαίνεται την Κρήτη. Τον είχε δώσει ο Ποσειδώνας στο Μίνωα για θυσία, αλλά εκείνος τον κράτησε για τον εαυτό του. Ο θεός τιμώρησε το Μίνωα στέλνοντας στην Πασιφάη έναν ανίερο πόθο για τον Ταύρο. Ο Μίνωας, με την κατακράτηση του Ταύρου στα επίπεδα της προσωπικότητας, περιόρισε τη δημιουργική δύναμη στο επίπεδο του σεξ. Εκτός, όμως, από την οριζόντια σεξουαλική πολικότητα υπάρχει και μια κάθετη που αγνοήθηκε και που ενώνει τη μορφική όψη με τις δυνάμεις της ψυχής. Ο Ηρακλής συλλαμβάνει τον Ταύρο και τον φέρνει στο Ιερό Κέντρο, όπου τον αφήνει ελεύθερο.
Μετά από τόσα κατορθώματα ο Ηρακλής έχει αναπτύξει έναν άκρατο ενθουσιασμό και ορμητικότητα, που του χτίζει μια απατηλή αυτοπεποίθηση. Αυτή την απατηλή αυτοπεποίθηση καλείται να δαμάσει ο Ηρακλής στον όγδοο άθλο του με τις φοράδες του Διομήδη. Ο Διομήδης είναι γιος του Άρη, γεγονός που υποδηλώνει τον κυβερνώντα πλανήτη του σημείου του Κριού. Ο ήρωας πληρώνει τη ματαιόδοξη στάση του με τη θυσία του Άβδηρου, που αντιπροσωπεύει μια από τις αδύναμες σχετικά όψεις του Ηρακλή. Έτσι αναλαμβάνει να τιθασέψει και να οδηγήσει ο ίδιος τις φοράδες της προσωπικότητας χωρίς μεσολαβητές. Γίνεται ο ίδιος μεσολαβητής ανάμεσα στις δυνάμεις της ψυχής και τις δυνάμεις της υλικής του φύσης. Αναλαμβάνει δηλαδή το ρόλο του Ερμή, που είναι ο εσωτερικός κυβερνήτης του Κριού.
Στο σημείο της Παρθένου ο Ηρακλής έρχεται σε επαφή με τη σκοτεινή όψη της anima του, την Ιππολύτη, τη Βασίλισσα των Αμαζόνων. Με τη παρέμβαση της Ήρας φιλονικεί με τις αμαζόνες και σκοτώνει την Ιππολύτη για να πάρει τη ζώνη της, δώρο του Άρη και σύμβολο προστασίας. Παίρνει τη ζώνη και τη φέρνει στις Μυκήνες, όπου την εναποθέτει στη φύλαξη της Ήρας-ψυχής. Προσπαθώντας να εξιλεωθεί για το θάνατο της Ιππολύτης, ταξιδεύει σε ένα είδος Κάτω Κόσμου, για να την αναστήσει στο πρόσωπο της Ησιόνης, σώζοντάς την από το κήτος του Ποσειδώνα. Μπαίνει στην κοιλιά του κήτους με το δρεπάνι «σύμβολο του θανάτου» στα χέρια. Μένει εκεί, όπως ο Ιωνάς ή ο Χριστός στον Κάτω Κόσμο, για τρεις ημέρες, οπότε και επιστρέφει θριαμβευτής.
Ο δέκατος άθλος του Ηρακλή ήταν τα Βόδια του Γηρυόνη και συνδέεται με το σημείο των Ιχθύων. Ο Ιχθείς συμβολίζουν τις πιο βαθιές εσωτερικές όψεις μας και τα κόκκινα βόδια του Γηρυόνη τις κρυμμένες υλικές μας επιθυμίες. Με τη χρυσή κούπα του Απόλλωνα -μια άλλη μορφή του συμβόλου του Δισκοπότηρου, περνά τον ωκεανό. Για να πετύχει το κατόρθωμά του συγκρούεται αρχικά με το σκύλο Όρθρο, τον αδελφό του Κέρβερου, μια από τις όψεις του φύλακα στο Κατώφλι. Έτσι, απαλλάσσεται από ένα μέρος των καρμικών του υποχρεώσεων. Κατόπιν, με το ηλιακό δώρο τοξεύει το φύλακα Γηρυόνη και παίρνει τα βόδια για να τα μεταφέρει πίσω στον Ιερό Τόπο. Σε αυτόν τον άθλο ο Ηρακλής προσπαθεί να έρθει στον Άδη, χωρίς τελικά να τα καταφέρει εξαιτίας της επέμβασης της Ήρας. Δεν είναι ακόμη έτοιμος να αντιμετωπίσει τον Κέρβερο, αν δεν απελευθερώσει πρώτα το Προμηθεϊκό φως μέσα του, κάτι που κάνει στην Πύλη των Διδύμων με τα μήλα των Εσπερίδων. Επίσης, οφείλει να ανοίξει ένα κανάλι επικοινωνίας με την Ασία, τη χώρα των θαυμάτων, που συμβολίζεται από τον Κήπο των Εσπερίδων.
Σε αυτή την πορεία υποτάσσει την κατώτερη συγκινησιακή του φύση, που συμβολίζεται από το Νηρέα. Με αυτή την καθυπόταξη αποκτά τα στοιχεία που θα τον οδηγήσουν στον προορισμό του. Κυριαρχεί επίσης και στη γήινη όψη του νικώντας τον Ανταίο, το γίγαντα που είναι αήττητος στα πεδία της μορφής. Τον παρασέρνει σε ανώτερα επίπεδα, όπου χάνει τη δύναμή του και συντρίβεται. Στον Καύκασο απελευθερώνει τον Προμηθέα, αποδεσμεύοντας ουσιαστικά το φως της ψυχής του. Σηκώνει επίσης το φορτίο του κόσμου, που συμβολίζεται από τη σφαίρα του Άτλαντα. Παίρνει τα μήλα, σύμβολα πνευματικής γονιμότητας, και επιστρέφει λυτρωτής. Αντί, όμως, να κρατήσει την αμοιβή για τον άθλο του, επιστρέφει τα μήλα στο Δία και την Ήρα. Με αυτόν τον τρόπο δίνει το προβάδισμα στη θεϊκή του υπόσταση.
Τώρα είναι έτοιμος για την τελική θυσία, την έσχατη δοκιμασία. Πρέπει να θριαμβεύσει στο θάνατο. Θα αντιμετωπίσει τον Κέρβερο, την πιο ξεκάθαρη όψη του Φύλακα στο Κατώφλι. Έχει ήδη μπει στις επικράτειες του Άδη, αλλά αυτή τη φορά θα έρθει σε επαφή με το υποχθόνιο ζευγάρι. Μυείται στα Ελευσίνια Μυστήρια, επιστρατεύοντας έτσι όλο του το εσωτερικό δυναμικό και ανοίγει την Πύλη του Κάτω Κόσμου. Εισβάλλει στον Άδη σαν πολεμιστής. Απελευθερώνει όλη του την αρχέγονη δύναμη, που συνταράζει τα βάθη του εσωτερικού του κόσμου. Αμέσως περικυκλώνεται από τις σκιώδεις υπάρξεις του ασυνείδητου. Χρησιμοποιεί το σπαθί του νου, αλλά η μάχη του με τέτοιου είδους όπλα σε αυτόν τον κόσμο είναι ανώφελη. Πρέπει να χρησιμοποιήσει τα ίδια του τα χέρια, την οργανωμένη και ελεγχόμενη πια στοιχειακή δύναμη. Νικάει το Χάροντα και τον αναγκάζει να τον περάσει στο βασίλειο της Περσεφόνης. Εκεί μόνο η Περσεφόνη, η αδελφή του, είναι εκείνη που μπορεί να σταθεί μπροστά του. Αντικρύζοντας την Περσεφόνη, ο Ηρακλής αντικρύζει τη βαθύτερη όψη της ψυχής του. Μπορεί να πάρει τον Κέρβερο μόνο αν τον νικήσει με τα χέρια του. Με τις δικές του δυνάμεις επιβάλλεται στην τριπλή κατώτερη φύση του και ανασύρει τον Κέρβερο στο φως του Επάνω Κόσμου.
Στον Άδη δίνει την υπόσχεση στο Μελέαγρο πως θα παντρευτεί τη Δηιάνειρα, την αδελφή του. Με αυτή την πράξη φέρνει το στίγμα του θανάτου και της απόσυρσης από τον κόσμο των ανθρώπων. Η Δηιάνειρα γίνεται αργότερα η αιτία να φορέσει το δηλητηριασμένο ρούχο. Ο ήρωας γνωρίζει πως η επίγεια ζωή του, όπου στέφθηκε με τον τίτλο του «σωτήρα», έφτασε στο τέλος της. Παραγγέλνει να του ανάψουν μεγάλη φωτιά στην κορυφή της Οίτης, που είναι αφιερωμένη στο Δία. Ο Γιος επιστρέφει στον Πατέρα. Ο Ηρακλής ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του στους ουρανούς, όπου η Ήρα αναλαμβάνει την τελετουργία της δεύτερης γέννησης του ήρωα. Μετά παίρνει γυναίκα του την Ήβη, την κόρη της Ήρας και δένεται αμετάκλητα με τις δυνάμεις της ψυχή του. Ο Δίας αποτύπωσε τους κόπους και τις θυσίες του γιου του στον ουρανό με τον αστερισμό του Ηρακλή. Ένας γονατισμένος άνδρας, σκυμμένος αδιάκοπα από το μόχθο, σύμβολο της ρήσης του Ιησού: «Όποιος θέλει να ανυψωθεί, πρέπει πρώτα να ταπεινωθεί».
Η ίδια ιδέα της εσωτερικής πορείας που οδηγεί στην πνευματική αναγέννηση, κρύβεται και στους μύθους του Θησέα.
 |
Ο Θησέας ήταν και αυτός ημίθεος, γιος του Ποσειδώνα και της θνητής Αίθρας. Ο Ποσειδώνας είναι ο Πατέρας των Υδάτων, της αιώνιας θάλασσας που φέρνει τη ζωή στην πρώτη αυγή της ύπαρξης, δηλαδή την Αίθρα. Ο ήρωας παίρνει την πρωταρχική του μόρφωση στην Τροιζήνα, μακριά από την Αθήνα. Η μητέρα του είναι εκείνη που του αποκαλύπτει τη θεϊκή του καταγωγή και τον πραγματικό του προορισμό. Η γήινη φύση μας περικλείει πάντα το σπέρμα της δοκιμασίας, προκειμένου να ανυψωθεί η συνείδηση στα επίπεδα της ψυχής. Ο Θησέας είναι προορισμένος να βασιλέψει στην Αθήνα. Η Αθήνα είναι ο Ιερός Τόπος, το Ιερό Κέντρο στο οποίο -σύμφωνα και με το Μιρσέα Ελιάντε- επιστρέφει πάντα ο ήρωας για να αποδώσει τους καρπούς της περιπέτειάς του. Τον ίδιο ρόλο έπαιξαν και οι Μυκήνες στην περίπτωση του Ηρακλή, ή η στρογγυλή Τράπεζα στην περίπτωση των Ιπποτών του Αρθούρου.
Νέος ακόμη θυσιάζει τα μαλλιά του στον Απόλλωνα, αφιερώνοντας με αυτόν τον τρόπο την πνευματική του υπόσταση στην υπηρεσία της ακτινοβόλας όψης της ψυχής του. Τα μαλλιά είναι ένα πανάρχαιο σύμβολο πνευματικής δύναμης, κάτι που φαίνεται καθαρά στην περίπτωση του Σαμψών και της Δαλιδάς. Άλλωστε, λέγεται πως όταν ο Ηρακλής βγήκε από την κοιλιά του κήτους ήταν φαλακρός, ένα ακόμη σύμβολο αφιέρωσης της πνευματικής δύναμης στην αναζήτηση της ψυχής.
Πριν ξεκινήσει το ταξίδι του, φροντίζει να πάρει μαζί του τα σημάδια με τα οποία θα τον αναγνωρίσει ο Αιγέας, ο γήινος βασιλιάς. Κυλάει το βράχο και παίρνει τα σανδάλια, που θα του δώσουν τη δυνατότητα να βαδίζει τα μονοπάτια των εσωτερικών κόσμων, καθώς και το ξίφος, σύμβολο της νοητικής διάκρισης. Με τα σανδάλια του θα βαδίσει την περιοχή πέρα από την Κόρινθο, που λέγεται πως ονομαζόταν χώρα του θανάτου. Αυτή η περιοχή αντιπροσωπεύει την απόρριψη στοιχείων της προσωπικότητας του ήρωα. Εκεί θα σκοτώσει το Σίνι, το γιο του μεγάλου καταστροφέα. Ο θάνατος των παχυλών όψεων του εαυτού θα επανέλθει με τη μορφή της Φαίας ή σκοτεινής, με το Σκύρωνα και τη χελώνα, πανάρχαιο σύμβολο της ζωής που ξεπήδησε από τα σκοτεινά βάθη της θάλασσας. Θα έλθει επίσης με τη μορφή του Προκρούστη. Στους μύθους των Ετρούσκων ο Προκρούστης εμφανίζεται σαν υποχθόνιος θεός που κουβαλάει ένα σφυρί, σύμβολο της Τιτανικής φύσης. Με αυτές τις δοκιμασίες του ο ήρωας αποκτά μερική κυριαρχία στις αρχέγονες στοιχειακές του όψεις. Υποβάλλεται στον αναγκαίο καθαρμό και μπαίνει στην Αθήνα, όπου κανείς δεν τον αναγνωρίζει παρά μόνο όταν δείχνει τα σημάδια ταυτότητάς του. Η τελετή της κάθαρσης είναι ένα σύμβολο προετοιμασίας για μια συνειδησιακή διεύρυνση, η οποία θα επισφραγίσει την εσωτερική του άνοδο.
Η πλάνη, με τη μορφή της Μήδειας, επιχειρεί να δηλητηριάσει τον ήρωα και να τον αποτρέψει από το σκοπό του. Ο Αιγέας, όμως, ο γήινος βασιλιάς, μέσω των σανδαλιών και του ξίφους αναγνωρίζει και τιμά το σπέρμα της πνευματικής του φύσης. Η θνητή του όψη αναγνωρίζει εκείνον που μέλλει να βασιλέψει στον Ιερό Τόπο. Το πρώτο έργο που αναλαμβάνει ο ήρωας, είναι να ξεκαθαρίσει την περιοχή από τον Ταύρο του Μαραθώνα. ΄Όπως ο Ηρακλής έρχεται σε επαφή δύο φορές με το λιοντάρι, έτσι και ο Θησέας θα έρθει δύο φορές σε επαφή με τον Ταύρο, χαρακτηρίζοντας έτσι την ιδιαίτερη φύση της προσωπικής του αναζήτησης, που είναι η καθυπόταξη της επιθυμίας. Θυσιάζει τον Ταύρο της επιθυμίας στον Ηλιακό Απόλλωνα, την ακτινοβόλα όψη της ψυχής του.
Όμως, η Αθήνα κινδυνεύει. Ο Μίνωας, ο σεληνιακός βασιλιάς που αντιστοιχεί στην ανεξέλεγκτη σεληνιακή μας φύση, απαιτεί φόρο αίματος από την Αθήνα, την έδρα του ανώτερου εαυτού. Οι Αθηναίοι είναι υποχρεωμένοι να στέλνουν επτά νέους και επτά νέες θυσία στο Μινώταυρο κάθε εννιά χρόνια, εξαιτίας του θανάτου του γιου του Μίνωα Ανδρόγεω. Ο Ανδρόγεως, όπως υποδηλώνει και το όνομά του, είναι ένα θνητό παράγωγο που δεν τα καταφέρνει να αντισταθεί στον Ταύρο της επιθυμίας, κάτι που κατορθώνει ο Θησέας εξαιτίας της ανώτερης φύσης του.
Οι επτά νέες και νέοι συμβολίζουν την αρνητική και θετική όψη των επτά κέντρων του ανθρώπου. Η νεαρή ηλικία συμβολίζει την παρθενικότητα και επομένως την αυθεντικότητα αυτών των κέντρων, πριν αρχίσει η φθορά τους. Τα κέντρα αυτά χάνονται συστηματικά, δέσμια του κόσμου του ασυνείδητου, χωρίς να είναι σε θέση να λειτουργήσουν συνειδητά. Η σωτηρία τους από τα κρυμμένα βάθη του λαβύρινθου σημαίνει την ανάδυσή τους στο συνειδητό κόσμο και το μερικό τους έλεγχο από την εκδηλωμένη ύπαρξη. Από την άλλη τα εννιά χρόνια συμβολίζουν τον απαιτούμενο κύκλο για την ολοκλήρωση του κάθε ενεργειακού κέντρου.
Ο Θησέας μπαίνει στην περιπέτεια κατά τον τρίτο θυσιαστικό κύκλο. Αυτό υποδηλώνει πως η ψυχή έχει αποκτήσει κάποιον έλεγχο στα τρία κατώτερα κέντρα που συνθέτουν τη δομή της προσωπικότητας.
Επιθυμεί να μπει πρώτος στο Λαβύρινθο. Ο Λαβύρινθος είναι ένα σύμβολο του εσωτερικού κόσμου του καθένα μας, αλλά και το σύμβολο των ανεξερεύνητων όψεων και δυνατοτήτων του νου. Ο Θησέας, στο θέμα του μίτου, βοηθήθηκε περισσότερο από το Δαίδαλο και σε δευτερεύοντα βαθμό από την Αριάδνη. Η συνεργασία Δαίδαλου και Αριάδνης, δηλαδή του εκπαιδευμένου εαυτού και του παθητικού στοιχείου, πρόσφερε στο Θησέα τα εφόδια για την ασφαλή περιπλάνησή του στο Λαβύρινθο, δηλαδή σε ένα επίπεδο στο οποίο ήταν εντελώς αδύνατο να κατέβει, αν δεν είχε μια παρόμοια βοήθεια. Η ανέμελη είσοδος στο λαβύρινθο του προσωπικού ασυνείδητου θα είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ανισορροπίας, την ανικανότητα ελέγχου του νοητικού, με όλα τα σχετικά επακόλουθα. Η εξερεύνηση του ασυνείδητου κόσμου έχει παρεξηγηθεί από πολλούς σύγχρονους μελετητές, που τη θεωρούν σχετικά εύκολη. Ωστόσο, η προσπάθεια για την κατάκτηση του Λαβύρινθου μπορεί να αποβεί μοιραία για όποιον δεν έχει ασχοληθεί με ένα παρόμοιο έργο. Η λέξη Λαβύρινθος προέρχεται από τη λέξη λάβρυς, που σημαίνει διπλός πέλεκυς. Ο διπλός πέλεκυς είναι ένα σεληνιακό σύμβολο και δείχνει την κυριαρχία τη σεληνιακής φύσης πάνω στο κατασκεύασμα του Δαίδαλου, του εκπαιδευμένου εαυτού.
Στα βάθη του Λαβύρινθου ζει ένα τέρας ο Μινώταυρος, σύμβολο της υπερίσχυσης της κατώτερης φύσης και της επιθυμίας της μορφής. Ο Θησέας έρχεται να εκπληρώσει τον προορισμό του και να σκοτώσει το Μινώταυρο. Αν αποτύχει, η κατώτερη φύση θα επανακτήσει τον έλεγχο και ο Θησέας θα μείνει δέσμιός της. Ο ήρωας εκπληρώνει το σκοπό του και απελευθερώνει τον Ιερό Τόπο από την κατάρα. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται λυτρωτής και επιστρέφει παίρνοντας μαζί του την Αριάδνη. Η Αριάδνη, όμως, δεν μπορεί να φτάσει πίσω, γιατί δεν ανήκει στο γήινο βασίλειο. Το ταξίδι της σταματά στη Νάξο, όπου νυμφεύεται το Διόνυσο, μια όψη του ανώτερου εαυτού του ήρωα.
Ο Θησέας επιστρέφει στην Αθήνα. Ο μύθος λέει πως ξέχασε να αλλάξει τα πανιά, έτσι όπως είχε ορίσει ο Αιγέας. Νομίζοντας πως πέθανε ο διάδοχός του, ο βασιλιάς κατακρημνίζεται από τα βράχια. Από εσωτερική άποψη, όμως, το μαύρο πανί του πλοίου απεικονίζει τη θριαμβευτική νίκη του πνεύματος πάνω στην ύλη, που συμβολίζεται από το άσπρο ή κόκκινο πανί που όφειλε να τοποθετήσει ο σωτήρας. Αυτή η θυσιαστική πράξη ήταν σύμβολο της ανανέωσης της δύναμης του βασιλιά και χάνεται στα βάθη των αιώνων. Την ίδια πράξη συναντάμε στο πρόσωπο του Οιδίποδα ή του Κόδρου. Ο ήρωας εγκαταλείπει την όψη γιος και ενσαρκώνει την όψη βασιλιάς. Κυρίαρχος της ενωτικής δύναμης της καρδιάς, που συμβολίζεται από το Ιερό Κέντρο, την Αθήνα, ενώνει το βασίλειό του, δηλαδή τον ίδιο του τον εαυτό σε ένα εναρμονισμένο σύνολο.
Αργότερα θα κατέβει στον Άδη, από όπου θα απελευθερωθεί μόνο με τη βοήθεια του Ηρακλή. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Θησέας είναι ένα σύμβολο μιας πιο εξευγενισμένης δύναμης από εκείνη που αντιπροσωπεύει ο Ηρακλής. Για να απελευθερωθεί, ωστόσο, από τα δεσμά του Άδη, χρειάζεται την αρχέγονη στοιχειακή όψη του, που επικαλείται στη μορφή του Ηρακλή. Η νοητική ευφυΐα που έχει αναπτύξει ο ήρωας και που χρησιμοποιεί, σε αντίθεση με τον Ηρακλή, για την επίτευξη του σκοπού του, είναι ανίκανη να λύσει τα δεσμά του. Μόνο οι αρχέγονες, φυσικές, στοιχειακές δυνάμεις λειτουργούν αποτελεσματικά σε αυτό το πεδίο.
Με τη σειρά του ο ήρωας προβαίνει στην τελική θυσία, πέφτοντας από ένα ψηλό βράχο και γίνεται ένας θυσιασμένος βασιλιάς. Αποδίδει τη φύση του στο βωμό μιας καλύτερης ζωής για το σύνολο.
Ας περάσουμε τώρα σε μια από τις πιο μαγικές παρουσίες της ελληνικής μυθολογίας, τον Ορφέα, το γιο της Διογένητης Μούσας Καλλιόπης.
 |
Ο Ορφέας κατέχει τη μαγεία του ήχου. Το τραγούδι του και η λύρα του καθήλωναν κάθε είδους αγριότητα, ακόμη και τις φοβερές δυνάμεις του Κάτω Κόσμου. Η δύναμη του ήχου είναι μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα, ένα δώρο του Απόλλωνα, της ηλιακής όψης της ψυχής του.
Η Ευρυδίκη, που συμβολίζει την anima του ήρωα, είναι ένα κομμάτι της ολοκληρωμένης του ύπαρξης. Το πάθος και η απόλυτη προσκόλληση του ήρωα στο πρόσωπό της, την κρατούν δέσμια στα επίπεδα της επιθυμίας, χωρίς διέξοδο στα ανώτερα επίπεδα όπου ανήκει. Η Ευρυδίκη, με το δάγκωμα ενός φιδιού στο πόδι, απελευθερώνεται από τα δεσμά της γης και περνάει σε άλλα πεδία ύπαρξης. Το τραύμα στο πόδι συμβολίζει συνήθως το αδύνατο σημείο του ήρωα -όπως στην περίπτωση του Αχιλλέα- ή την αποκοπή του από τα δεσμά της γης, που υποδηλώνονται από το πόδι, εκείνο το σημείο του σώματος που βρίσκεται πιο κοντά στο έδαφος. Η Ευρυδίκη περνάει στον Κάτω Κόσμο κατ’ επιταγή του Δία, του ουράνιου αντεραστή του Ορφέα, όπως στην περίπτωση του Θησέα που έχασε την Αριάδνη εξαιτίας του Διόνυσου.
Ο Ορφέας απαρηγόρητος κατεβαίνει στον Άδη, για να αναζητήσει εκείνο το τμήμα του εαυτού του που θεωρεί απαραίτητο για την ολοκλήρωση μέσα στην ενσαρκωμένη φύση του. Με τη δύναμη της τέχνης του μεταφέρει τη λύρα, δηλαδή το Απολλώνειο Φως της ψυχής, στα σκοτάδια του προσωπικού του ασυνείδητου. Μαγεύει και την ίδια την Περσεφόνη, τη δωρήτρια της ζωής και του θανάτου. Συχνά ο ήρωας απεικονίζεται να στέκει στον Κάτω Κόσμο ανάμεσα στην Περσεφόνη και την Ευρυδίκη, χωρίς να μπορεί να κοιτάξει καμία από τις δύο. Αν και έχει κατέβει στον Άδη, η συνείδησή του είναι στραμμένη προς τα πάνω, στον κόσμο που ανήκει. Η Περσεφόνη του επιτρέπει να πάρει την Ευρυδίκη, αλλά δεν μπορεί να την κοιτάξει όσο κρατάει η επιστροφή στο βασίλειο των ζωντανών.
Ο Ορφέας αποτυγχάνει στην πρώτη δοκιμασία και αθετεί την υπόσχεσή του. Η άκρατη επιθυμία τον ωθεί να κοιτάξει την Ευρυδίκη, στρέφοντας τη συνείδησή του προς τα βασίλεια του ασυνείδητου. Η anima επιστρέφει στον Κόσμο των νεκρών. Μάταια θα την αναζητήσει ξανά, οι Πύλες είναι κλειστές. Ο ήρωας αγνόησε έναν βασικό εσωτερικό νόμο. Η ευκαιρία παρουσιάζεται μόνο μια φορά. Αν μείνει ανεκμετάλλευτη, χάνεται και το πιθανότερο είναι να μην επανεμφανιστεί μέσα στον κύκλο μιας ενσάρκωσης.
Ο ήρωας επιστρέφει μόνος και αποσύρεται για επτά μήνες σε μια σπηλιά. Σε αυτόν τον κύκλο αναπροσανατολίζεται σε σχέση με τις αξίες της ζωής. Το πάθος του για την Ευρυδίκη αντικαθίσταται με το πάθος του για το έργο. Ακολουθεί μια περίοδος προσφοράς. Εγκαθιδρύει τα Ορφικά Μυστήρια και διδάσκει στους ανθρώπους την αιτία των πραγμάτων. Λέγεται πως η αιτία της εκδηλωμένης ύπαρξης βρίσκεται στον ήχο, κάτι που αναμφίβολα ο Ορφέας γνώριζε πολύ καλά. Ανεβαίνει στις υψηλές κορυφές του Παγγαίου για να λατρέψει τον Απόλλωνα. Όπως όλοι, έτσι και ο Ορφέας πρέπει να ανέβει στο υψηλό όρος της μύησης μετά τα σκοτεινά βάθη του Άδη.
Απομένει η υπέρτατη θυσία, που θα οδηγήσει τον αναζητητή στην αθανασία. Ο ήρωας, μετά την κάθοδό του στον Κάτω Κόσμο, έχει αποστρέψει το πρόσωπό του, δηλαδή έχει αποσύρει τη συνείδησή του από κάθε άλλη όψη της anima. Αναζητά και μόνο την Ευριδίκη, αγνοώντας τις τάσεις που οφείλει να ισορροπήσει μέσα του. Στο πρόσωπο των Μαινάδων οι απωθημένες αυτές τάσεις απαιτούν το μερίδιό τους και κατακομματιάζουν τον ήρωα, ταυτίζοντάς τον με το Όσιρη ή με το Διόνυσο Ζαγρέα. Άλλωστε, λέγεται πως ο Ορφέας ήταν εκείνος που εισήγαγε τα Διονυσιακά μυστήρια στην Ελλάδα και έτσι γίνεται το κεντρικό πρόσωπο του θείου δράματος. Εκείνος που επιθυμεί να υπηρετήσει την ανθρωπότητα, οφείλει να κομματιάσει τη συνείδησή του και να την ανασυνθέσει σε μια νέα και παγκόσμια αντίληψη για τον κόσμο των ανθρώπων.
Η λύρα του ανεβαίνει στους ουρανούς από τον ίδιο το Δία, που φαίνεται να είναι παρών σε κάθε θυσιαστική πράξη.
Ο ήρωας με την Απολλώνεια φύση είχε μια Διονυσιακή τύχη, σύμβολο της υπέρτατης ισορροπίας της ψυχής ανάμεσα στην Απολλώνια και τη Διονυσιακή της όψη. Αυτή η όψη σε ένα κατώτερο επίπεδο αντιστοιχεί στην Απολλώνεια και Διονυσιακή προσωπικότητα που ανέλυσε ο Κ. Γκ. Γιουνγκ στις μελέτες του για τους ψυχολογικούς τύπους.
Όπως και να έχει, ο Ορφέας από μιας εξαρχής εκπροσωπεί αυτόν που θα ονομάζαμε πνευματικό ήρωα. Απεικονίζεται με μαύρα ρούχα, που υποδηλώνουν την παρουσία του πνεύματος στην ύλη. Άλλωστε το όνομά του λέγεται πως προέρχεται από την λέξη «όρφνη», που σημαίνει σκοτάδι.
Έτσι, εκπροσωπεί το δύσκολο ταξίδι του πνεύματος και την κάθοδό του στην ύλη. Τα αναπόφευκτα λάθη εξισορροπούνται από την προσφορά και τη θυσία του και η πνευματική του λάμψη επιζεί στα Ορφικά Μυστήρια, στη μαγεία του ήχου, στην ανάγκη του ανθρώπου να τραγουδήσει και να δοξάσει τη θεϊκή ύπαρξη μέσα του.
Ένας άλλος αρχετυπικός και πολυπαθής ήρωας, που εμπνέει ακόμη και σήμερα τα βάθη του φυλετικού ασυνείδητου, είναι ο Οδυσσέας, σύμβολο της επιστροφής του Θεϊκού Σπινθήρα στην αρχική ηρεμία, μετά την κάθοδο στην ύλη.
 |
Ο Οδυσσέας ζει αρμονικά στο βασίλειό του με τη γυναίκα του Πηνελόπη και το γιο του Τηλέμαχο. Έχουμε να κάνουμε με μια ολοκληρωμένη πνευματική τριάδα, ένα είδος θεϊκού τριγώνου σε αρμονική ισορροπία. Η αναζήτηση της Ελένης είναι η αφορμή της εκστρατείας του Οδυσσέα μαζί με τους υπόλοιπους βασιλιάδες στην Τροία. Η Τροία με τη σειρά της είναι ένα πλούσιο βασίλειο που αναπαριστάνει την ιδέα της έλξης του υλικού πεδίου. Σε αυτό το σημείο βλέπουμε πως ο Οδυσσέας προσπαθεί να αποφύγει την εκστρατεία. Αυτό συμβολίζει την άρνηση της ψυχής να ενσαρκωθεί, γιατί γνωρίζει τον πόνο που η ίδια προδιαγράφει μέσα στη μορφή.
Δέκα χρόνια απαιτούνται για την κατάληψη της Τροίας, της γήινης σφαίρας, που φέρει επίσης τον αριθμό δέκα.
Με την άλωση της πόλης ολοκληρώνεται το έργο στο υλικό πεδίο και αρχίζει η πορεία της επιστροφής στο πνεύμα. Από αυτή την άποψη, η επιστροφή του Οδυσσέα αντιπροσωπεύει την επιστροφή του πνευματικού σπινθήρα στην κατάσταση της πρωταρχικής ηρεμίας, εμπλουτισμένου με τις εμπειρίες των πεδίων που διέτρεξε.
Για να γυρίσει στην Ιθάκη απαιτούνται άλλα δέκα χρόνια γεμάτα περιπέτειες, κατά τις οποίες απορρίπτει σταδιακά τα φορτία που τον δεσμεύουν στην ύλη. Στην προσπάθειά της να ταυτιστεί με το πνευματικό ιδεώδες, η ανθρώπινη συνείδηση, δοκιμάζεται και αντιπαρέρχεται κάθε λογής εμπόδια μέχρι την επίτευξη του σκοπού.
Ο πρώτος σταθμός του ήρωα είναι η χώρα των Λωτοφάγων, ένας επίγειος παράδεισος γεμάτος καρπούς, που προκαλούσαν τη λήθη σε όποιον τους έτρωγε. Ορισμένοι από τους συντρόφους του Οδυσσέα τρώνε τους καρπούς, συμβολίζοντας με αυτή την πράξη ένα μέρος της συνείδησής του που παραμένει προσκολλημένο στη μορφική όψη, ξεχνώντας τον προορισμό της ψυχής. Αυτό, βέβαια, συμβαίνει στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας σήμερα. Η εμμονή στη συσσώρευση υλικών αγαθών και στη δημιουργία του επίγειου παράδεισου, είναι ο λωτός που κάνει τον άνθρωπο να αποστρέφει το πρόσωπό του από τους ουσιαστικούς στόχους της ύπαρξής του.
Συνεχίζοντας το δρόμο προς τα πίσω ο Οδυσσέας πέφτει πάνω στους Κύκλωπες. Ο Πολύφημος εγκλωβίζει τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του στη σπηλιά του ασυνείδητου. Ο τρομερός κύκλωπας τρέφεται από τα στοιχεία της ψυχής του Οδυσσέα -τους συντρόφους του. Είναι γιος του Ποσειδώνα, προέρχεται δηλαδή από τον αχανή Ωκεανό των συναισθημάτων μας. Ο Οδυσσέας χρησιμοποιεί το νου για να μπορέσει να σωθεί. Μόνο ένας ισχυρός νους μπορεί να εξισορροπήσει αυτές τις αρχέγονες τάσεις που περικλείουμε μέσα μας. Δεν έχει τη δύναμη να τον σκοτώσει, αλλά τον κάνει ανίκανο να εμποδίσει τη φυγή του, γιατί ουσιαστικά ο Κύκλωπας είναι ένα μέρος του εαυτού του. Στο επίπεδο του ασυνείδητου, μέσα στη σπηλιά, ο ήρωας εκμηδενίζεται, χάνει την ταυτότητά του, κάτι που συμβολίζεται από το όνομα που έδωσε ο Οδυσσέας στον Πολύφημο. Είναι ο Κανένας. Η τύφλωση του Πολύφημου προκαλεί την οργή του πατέρα του Ποσειδώνα, ο οποίος εδώ ταυτίζεται με την ανεξέλεγκτη και ταραγμένη συναισθηματική μας φύση. Αυτή η συναισθηματική διαταραχή θα είναι το μόνιμο εμπόδιο στην προσπάθεια του Οδυσσέα, όπως και κάθε ψυχής.
Ο Οδυσσέας φτάνει στο νησί του Αιόλου, του Θεού των Ανέμων. Ο Θεός συμβολίζει το νοητικό στοιχείο και την ορθά κατευθυνόμενη δύναμη, που μπορεί να οδηγήσει στον τελικό σκοπό. Δίνει στον Οδυσσέα ένα ασκί, μέσα στο οποίο βρίσκονται δεμένοι όλοι οι αέρηδες και τον συμβουλεύει να μην το ανοίξει πριν φτάσει στην Ιθάκη. Ο ήρωας πέφτει σε βαθύ ύπνο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η ψυχή χάνει την επαγρύπνησή της και οι άπληστοι σύντροφοί του ανοίγουν το ασκί, νομίζοντας πως περιέχει δώρα του Αιόλου. Η νοητική σύγχυση που προκαλείται με την απελευθέρωση των ανέμων πισωγυρίζει τη συνείδηση από τον προορισμό της.
Όπως η Περσεφόνη με τον Ορφέα, έτσι και ο Αίολος δε δίνει άλλη ευκαιρία. Ο ήρωας συνεχίζει με τις δικές του δυνάμεις την περιπλάνηση, έως ότου φτάνει στο νησί των Λαιστρυγόνων. Εκεί έρχεται σε σύγκρουση με τους Γίγαντες, τις τιτανικές όψεις της φύσης του. Από τα 12 καράβια μόνο το δικό του κατάφερε να ξεφύγει. Δώδεκα ήταν τα καράβια του Οδυσσέα, δώδεκα και οι σύντροφοι της Στρογγυλής τράπεζας. Ο ήρωας απογυμνώνεται από τις όψεις που τον συνδέουν με το παρελθόν.
Έτσι, φτάνει στο νησί της μάγισσας Κίρκης. Η Κίρκη γοητεύει τους συντρόφους του ήρωα και τους μεταμορφώνει σε χοίρους. Εδώ απεικονίζεται η δύναμη του σεξουαλικού ενστίκτου, που μπορεί να μεταβάλλει έναν άνθρωπο σε ζώο, εκδηλώνοντας τα πιο κτηνώδη του ένστικτα. Ο Οδυσσέας βοηθιέται από τον Ερμή -τη δύναμη του νου- και μένει ανεπηρέαστος από την Κίρκη, η οποία αντιπροσωπεύει μια όψη της ψυχής του, έως ότου καταφέρνει να την κάνει βοηθό στο έργο του. Η μεταστοιχείωση των αρνητικών όψεων της ψυχής είναι ένα από τα βασικότερα καθήκοντα του αναζητητή. Πρόκειται για μια αλχημική διαδικασία, όπου χρησιμοποιεί κάθε απόθεμα της εκδηλωμένης ύπαρξης για να αγγίξει το στόχο. Με βοηθό του την Κίρκη, ο Οδυσσέας μαθαίνει την τέχνη της μαγείας και ετοιμάζεται για το ταξίδι του στον Κάτω Κόσμο. Στον Άδη ο ήρωας μαθαίνει την αιτία της αποτυχίας του. Έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τις αρνητικές όψεις του εαυτού του, που τον εμποδίζουν στο ταξίδι της επιστροφής. Ο μάντης Τειρεσίας, που συμβολίζει την ενορατική ικανότητα της ψυχής του, τον συμβουλεύει, αν θέλει να επιστρέψει στην Ιθάκη, να μην πειράξει τα Βόδια στο νησί του Ήλιου.
Ο Οδυσσέας επιστρέφει στον επάνω κόσμο και συνεχίζει το ταξίδι της επιστροφής. Χάρη στη βοήθεια της Κίρκης καταφέρνει να αποφύγει την πλανερή γοητεία των Σειρήνων. Προειδοποιημένος δένεται στο κατάρτι του πλοίου του για να μην ενδώσει. Το πλοίο είναι ένα ακόμη σύμβολο του νου που πλέει στη θάλασσα των επιθυμιών για να φτάσει στη μυητική ύπαρξη. Δένεται στο κατάρτι, δηλαδή αγκιστρώνεται νοητικά στο όραμα της ψυχής του, για να αποφύγει την πρόκληση. Η ψυχή επαγρυπνά και το πλοίο περνά μακριά από το νησί για να φτάσει στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Η Χάρυβδη είναι η εσωτερική άβυσσος, έτοιμη να κατασπαράξει όποιον δεν μπορεί να βαδίζει ισορροπημένα πάνω στη λεπτή γέφυρα της ψυχής. Η Σκύλλα αντιπροσωπεύει εκείνη τη στιγμή της εσωτερικής πορείας που ο αναζητητής αναγκάζεται να θυσιάσει κάποια όψη της προσωπικότητάς του, προκειμένου να περάσει σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης. Ο Οδυσσέας αποφασίζει να περάσει από τη Σκύλλα, όπου χάνει μερικούς συντρόφους -όψεις της ύπαρξής του, αλλά καταφέρνει να πλεύσει στο νησί του ήλιου. Εκεί η ψυχή χάνει για άλλη μια φορά την επαγρύπνησή της. Τα βόδια του Ήλιου σκοτώνονται. Μοναδική εξιλέωση η ολοκληρωτική απογύμνωση του ήρωα από κάθε στοιχείο που τον συνδέει με το παρελθόν. Έτσι, φτάνει στο νησί της Καλυψούς. Εκεί ο Οδυσσέας περνάει έναν επτάχρονο κύκλο μαζί με τη νύμφη, προσκολλημένος στην υπόσχεση της αιώνιας νεότητας. Σε ένα επίπεδο του σπειροειδούς της εξέλιξης παρουσιάζεται το πρόβλημα της επιθυμίας για αθανασία, που ξεστρατίζει τη συνείδηση από το εσωτερικό όραμα. Τελικά επικρατεί η πνευματική του θέληση και με τη βοήθεια των θεών ελέγχεται η κατώτερη φύση του. Ξαναπαίρνει το δρόμο της επιστροφής, αλλά μέχρι την τελευταία στιγμή ο Ποσειδώνας εναντιώνεται για άλλη μια φορά και έτσι τα κύματα ξεβράζουν το ναυαγό στο νησί των Φαιάκων. Είναι ένας σταθμός εξάγνισης και αναδρομής του ήρωα σε όλο το ιστορικό της περιπλάνησής του. Εδώ λαμβάνει τέλος η μαθητεία του και ετοιμάζεται για την τελική επιστροφή.
Στην Ιθάκη ξεκαθαρίζει την ύπαρξή του από τους μνηστήρες, δηλαδή όλα εκείνα τα ψεύτικα εγώ που διεκδικούσαν την εξουσία της ψυχής. Τα προσωπεία πέφτουν και ο Οδυσσέας, μετά τα 10 χρόνια περιπλάνησης, αγγίζει την τελειότητα. Ξανατεντώνει το τόξο του απόλυτα κυρίαρχος στην ηλιακή του φύση. Εκείνο που μένει είναι η υπέρτατη θυσία, η οποία έρχεται με τη μορφή του γιου του Τηλέγονου, «εκείνου που γεννήθηκε μακριά», και είναι καρπός της ένωσης του Οδυσσέα με την Κίρκη. Όπως ο Θησέας αμελεί την αλλαγή των πανιών, έτσι και ο Τηλέγονος δεν αναγνωρίζει τον πατέρα του και τον σκοτώνει στις ακτές της Ιθάκης. Τελικά, ως βασιλιάς, παίρνει τη θέση του πατέρα του στο πλευρό της Πηνελόπης. Μαζί με τον αδελφό του Τηλέμαχο και την Πηνελόπη «ταξιδεύουν» τον Οδυσσέα πίσω στο νησί των θαυμάτων.
Ο πνευματικός σπινθήρας επέστρεψε στην Πρωταρχική Ηρεμία.
Και ο κύκλος μας σε αυτήν την αναζήτηση θα κλείσει με τον Ιάσονα και την Αργοναυτική εκστρατεία, που παρουσιάζεται τελευταία εξαιτίας του ιδιάζοντος χαρακτήρα του Ιάσονα, αλλά και της περιπέτειας στο σύνολό της.
Οι ήρωες που παίρνουν μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία δεν είναι παρά όψεις του ενός προσώπου που αρχίζει την αναζήτησή του. Οι εξελιγμένες όψεις αυτού του προσώπου αναλαμβάνουν το χρέος να επανακτήσουν το χαμένο θησαυρό σε μια διαφορετική μορφή, δηλαδή να αποκαταστήσουν το νήμα που είχε οδηγήσει τόσο μακριά τα παιδιά αυτής της γης, το Φρίξο και την Έλλη, να επαναφέρουν το ιδανικό που χάθηκε και πρέπει να επανεδραιωθεί. Το Χρυσόμαλλο Δέρας είναι ο συνδετικός κρίκος για αυτή την επαναφορά. Οι συντονισμένες προσπάθειες των ηρώων είναι ο μοναδικός τρόπος για την επίτευξη του σκοπού. Είναι ήδη εκπαιδευμένοι και σε κάποια ισορροπία με το περιβάλλον και τον εαυτό τους. Συνεισφέρουν στον κοινό στόχο, ο καθένας με τις δυνάμεις και τις τέχνες που κατέχει.
Ο Ιάσονας, όντας άπειρος, δε θα κατόρθωνε ποτέ να φτάσει στον τελικό σκοπό, χωρίς τη συμμετοχή αυτών των προχωρημένων και δοκιμασμένων όψεων της ύπαρξής του και της συλλογικής εμπειρίας που είχαν αποκτήσει. Η γνώση των ήδη φτασμένων ηρώων, αποτυπωμένη στο συλλογικό ασυνείδητο, βοηθάει έμπρακτα τον Ιάσονα στο ξεπέρασμα των εμποδίων.
Από φυσική άποψη αυτή η συλλογική, αφυπνισμένη, εν εγρηγόρσει συνείδηση των προγενέστερων μύθων βοηθάει τον Ιάσονα να περάσει χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια τα εμπόδια, να φτάσει στον τελικό του σκοπό με όλες τις δυνάμεις του και να πετύχει στην ανεύρεση του χαμένου θησαυρού.
Το Χρυσόμαλλο Δέρας είναι ένα σύμβολο του Αέρα, της πτήσης στους αιθέρες, της απελευθέρωσης από τα δεσμά της ύλης και από τις συνέπειές της. Αυτό ακριβώς επιδιώκει να φέρει στην επιφάνεια ο Ιάσονας. Οι ήρωες στο πλευρό του είναι τα δεκανίκια που θα τον βοηθήσουν για τον τελικό του προορισμό. Είναι εκπαιδευμένοι φορείς της φύσης του, που έχουν αναδυθεί από το συλλογικό ασυνείδητο και διευκολύνουν τη δύσκολη πορεία του, ώστε να πολωθεί ανεπηρέαστη η ουσιαστική του ύπαρξη στον πραγματικό της σκοπό.
Ιάσονας σημαίνει αυτός που θεραπεύει και είναι μονοσάνδαλος. Ο μονοσάνδαλος είναι εκείνος που πατάει με το ένα πόδι του γυμνό πάνω στη γη και με το άλλο προστατευμένο. Αυτό σημαίνει ότι διαθέτει δύο φύσεις. Η μία απαιτεί πλήρη επαφή με το στοιχείο της γης, τη μάνα και τις δυνάμεις της, ενώ η άλλη είναι πιο εκλεπτυσμένη και χρειάζεται μια σχετική μόνωση προκειμένου να λειτουργήσει σε υψηλότερα επίπεδα. Ο μονοσάνδαλος ήρωας διατηρεί μια ισορροπημένη στάση ανάμεσα στους δύο κόσμους. Συχνά απεικονίζεται σαν ένας άνθρωπος που πατάει το ένα του πόδι στην ξηρά και το άλλο στο νερό, υπενθυμίζοντας την ισορροπημένη αρχή των δύο στοιχείων.
Προορισμός του ήρωα είναι ο Άδης, ο τόπος όπου κανείς δεν μπορεί να δει, ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σκοτεινών σωμάτων του Αιήτη. Εκεί είναι φυλαγμένο καλά το Χρυσόμαλλο Δέρας. Ο Ιάσονας αναλαμβάνει μια καρμική αποστολή. Θα ξεπληρώσει το χρέος του Αθάμα, που θυσίασε το Φρίξο και την Έλλη. Μόνον έτσι θα εξευμενιστεί η οργή του Δία. Μια τέτοια πλατιά αποστολή απαιτεί μεγάλη συγκέντρωση ηρώων και ένα γοργοτάξιδο καράβι. Ένα σκάφος -σύμβολο της σοφίας, μιας και κατασκευάστηκε με τη βοήθεια της Αθηνάς. Έχει 50 κωπηλάτες. Ο αριθμός 50 αναλύεται σε 5 επί 10. Το πέντε είναι ο αριθμός του ανθρώπου, ενώ το 10 είναι ο αριθμός της τελειότητας. Οι ήρωες που παίρνουν μέρος συνθέτουν τον τέλειο άνθρωπο, τον ομαδικό άνθρωπο ή το Homo Gestalt της σύγχρονης ψυχολογικής άποψης.
Αν πετύχει στην αποστολή του, ο Ιάσονας θα πάρει το θρόνο που του ανήκει δικαιωματικά από το σφετεριστή Πελία, που συμβολίζει την προσωπικότητα. Πριν ξεκινήσουν ο Αργοναύτες, θυσιάζουν στον Ηλιακό θεό Απόλλωνα, δίνοντας στην αναζήτηση ένα θρησκευτικό χαρακτήρα. Αυτός ο χαρακτήρας διακρίνεται από την πρώτη κιόλας στιγμή της αναζήτησης στη Λήμνο. Απομακρύνοντας τον Ηρακλή από τις Λημνιάδες, δηλαδή την αρχέγονη δύναμη από μια άλλη όψη των Αμαζόνων, ο Ιάσονας φροντίζει να αποκαταστήσει τη λευκή όψη της Αφροδίτης στο νησί. Οι αρσενικοί Κάβειροι επιστρέφουν στο νησί και τα Mυστήρια αποκαθίστανται. Ο Ιάσονας μαζί με τον Ηρακλή, τους Διόσκουρους και τον Ορφέα μυείται στα μυστήρια της Σαμοθράκης. Όλοι οι μεγάλοι θεοί του αποκαλύπτονται. Οι δυνάμεις της ψυχής του είναι διαθέσιμες για την επανάκτηση του χαμένου θησαυρού.
Στην Κύζικο οι Αργοναύτες νικούν του Δολίονες, τις Τιτανικές όψεις της ανθρώπινης φύσης, ξεσηκώνοντας τις στοιχειακές δυνάμεις ενάντιά τους. Για να εξιλεωθούν και να αποκαταστήσουν ισορροπία, επικαλούνται τη Μεγάλη Μητέρα στο πρόσωπο της Ρέας, έπειτα από ειδοποίηση της Αλκυόνης. Θα πρέπει να αναφέρουμε πως η Αλκυόνη είναι μια από τις επτά αδελφές του αστερισμού των Πλειάδων. Σύμφωνα με την εσωτερική διδασκαλία, οι Πλειάδες είναι η ενσωμάτωση της όψης αγάπη και μεταφέρουν τις δυνάμεις τους στη Γη μέσω της εσωτερικής ιεραρχίας του πλανήτη. Συμβολίζουν τη μύηση ή τον ιερό Τόπο όπου κατοικεί το φως.
Η Αργώ διαπλέει το Βόσπορο και οι ήρωες συναντούν το Φινέα. Εκείνος τους διδάσκει πώς θα περάσουν από τον ένα κόσμο στον άλλο. Οι Αργοναύτες σε αντάλλαγμα τον απελευθερώνουν από τις Άρπυιες. Δεν μπορούν να τις σκοτώσουν, γιατί ανήκουν στην τάξη των πραγμάτων της Φύσης. Το μόνο που τους επιτρέπεται είναι να τις περιορίσουν στο χώρο που τους πρέπει.
Με το τέχνασμα των Πλειάδων, η Αργώ περνάει ακέραιη το Κατώφλι του άλλου κόσμου, όπου οι Αργοναύτες ξανασυναντούν τον Απόλλωνα στην Υπερβόρεια μορφή του. Ο Θεός ευνοεί τους ήρωες, μέχρι που φτάνουν στην Αία, τη χώρα των θαυμάτων.
Εκεί ο Ιάσονας θα συναντήσει το Φύλακα στο Κατώφλι, το φιδόμορφο Δράκοντα που φυλάει τη σπηλιά με το Χρυσόμαλλο Δέρας. Μπαίνει στη κοιλιά του θηρίου, όπως ο Ηρακλής με την Ησιόνη. Κατεβαίνει δηλαδή στον Κάτω Κόσμο, από όπου επιστρέφει νικητής με τη βοήθεια της Μήδειας. Η Μήδεια αντιπροσωπεύει μια σκοτεινή όψη της ψυχής του ήρωα, που ανασύρεται από τα βάθη του ασυνείδητου και παίζει ενεργητικό ρόλο στην αναζήτηση, ωστόσο, είναι και σημείο δοκιμασίας για τον ίδιο τον Ιάσονα, μια και θα τον συνδέει συνεχώς με τις σκοτεινές όψεις της ύπαρξής του.
Με τη βοήθεια της Μήδειας οι Αργοναύτες αναχωρούν. Η αναχώρησή τους συνοδεύεται από τη θυσία του ΄Αψυρτου, του αδελφού της Μήδειας, μια όψη που η μάγισσα οφείλει να αφήσει πίσω της, προκειμένου να ανέβει στα βασίλεια της συνείδησης. Η εξιλέωση γίνεται στο βασίλειο της Κίρκης και η Αργώ τραβά χωρίς δυσκολίες τον ίδιο δρόμο που πέρασε ο Οδυσσέας. Στο νησί των Φαιάκων, αντί να υποστεί ο Ιάσονας τον τελικό καθαρμό, συνδέεται με τη σκοτεινή όψη της ψυχής του, τη Μήδεια. Μια σύνδεση που αργότερα θα γίνει η ύστατη δοκιμασία του και η κάθαρση για το χρέος που έχει στον Πέρα Κόσμο. Τίποτε δε μένει ανεξόφλητο. Ο Άψυρτος, το τίμημα για την ανάκτηση του Χρυσόμαλλου Δέρατος, θα πληρωθεί στο ακέραιο με το θάνατο των παιδιών του Ιάσονα.
Ο ήρωας επιστρέφει θριαμβευτής. Έχει κυριαρχήσει στο θάνατο και έχει ανασύρει από τα βάθη της εσωτερικής του ύπαρξης τη Χριστική συνείδηση, που συμβολίζεται από το Χρυσόμαλλο Δέρας. Ένα μέρος της δύναμής του πηγάζει από τη Μήδεια, πράγμα που δείχνει ότι βρίσκεται σε πλήρη επαφή με τις ψυχικές δυνάμεις του. Η κατάρα απομακρύνεται από τη χώρα. Ο χαμένος θησαυρός επανακτήθηκε.
Αναφέραμε στην αρχή πως ο μύθος πλάστηκε από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο και αυτό είναι μερικά αληθινό. Με το πέρασμα χρόνων και χρόνων, με την επανάληψη από γενιές σε γενιές, ο μύθος δεν ήταν παρά ο φορέας των δυνάμεων και των εμπειριών του ανθρώπου μέσα από τη μακραίωνη ιστορία του. Είναι ένα σπουδαίο κεφάλαιο, που διασώθηκε για χάρη των γενεών που πέρασαν, που περνούν και θα περάσουν από κάθε τόπο. Είναι ένας θησαυρός που πρέπει να φυλάγεται με κάθε προσοχή, γιατί διηγείται την εξέλιξη του ανθρώπου. Διηγείται την ιστορία του συλλογικού ασυνείδητου, τον αγώνα για αυτοανακάλυψη και τις συνειδησιακές κατακτήσεις που έγιναν μέσα από το πέρασμα των αιώνων. Οι μύθοι είναι ένα έτοιμο προϊόν για επεξεργασία. Είναι η συμπύκνωση εμπειριών, που αν κατανοηθούν σωστά από το σύγχρονο άνθρωπο, τότε του δίνεται η ευκαιρία να τις υπερβεί και να συνεχίσει το εξελικτικό μονοπάτι από το σημείο που το άφησαν οι προγενέστεροι.
Ο μύθος είναι το παρελθόν. Με βάση το παρελθόν και τα μαθήματα που μας προσφέρει, καθώς και με την εμπειρία του παρόντος, θα χτίσουμε το μέλλον. Ο μύθος είναι αναγκαίος για τη ζωή μας. Χωρίς αυτόν, χωρίς τη μαγεία του, χωρίς τα μηνύματά του, χωρίς τις γνώσεις και τις εμπειρίες του, ο άνθρωπος θα έπρεπε να αρχίσει από την αρχή. Θα έπρεπε να ξαναδιανύσει όλη αυτή τη διαδρομή που διήνυσε μέσα στους αιώνες, στις χιλιετηρίδες της πολυπαθούς διαδρομής του. Χωρίς το μύθο ο άνθρωπος θα έπρεπε να επαναλάβει το ταξίδι της καθόδου και της μετέπειτα επανόδου από την ύλη. Αν και όχι συνειδητά, ο άνθρωπος εμπλουτίζεται με τον μύθο από μικρό παιδί. Αν και όχι συνειδητά, ο μύθος μιλάει στις αντίστοιχες όψεις του εαυτού του. Αφυπνίζει τις κοιμισμένες δυνάμεις και τις επαναδραστηριοποιεί. Ένα δυναμικό ανεκμετάλλευτο τίθεται σε λειτουργία και για αυτό ο μύθος είναι ένα από τα λίγα θετικά στοιχεία, αληθινά πολύτιμο, που λάβαμε σαν κληρονομιά. Έχουμε υποχρέωση να τον διατηρήσουμε σαν κόρη οφθαλμού για τις γενιές του μέλλοντος, για να παραμείνει η αλυσίδα ανέπαφη. Για να αφυπνίζεται η συλλογική συνείδηση των φυλών και να εκδηλώνεται στις πολυάριθμες μορφές δράσης της ανθρώπινης φύσης. Είναι στο χέρι μας, επίσης, να πλάσουμε το μύθο του αύριο ενσαρκώνοντας τους ήρωες, παλεύοντας κατά της Σκύλλας και της Χάρυβδης του εαυτού μας, μιας όψης της Κίρκης ή οποιουδήποτε άλλου και έτσι να χτίσουμε νέους μύθους.
Ο μύθος μας γαλούχησε και θα γαλουχήσει και τα παιδιά μας. Δίχως το μύθο η θέση της ανθρωπότητας θα ήταν πραγματικά σε κατάσταση αρχέγονη, χωρίς τη δυνατότητα οποιασδήποτε εξέλιξης.
Διάλεξη που δόθηκε από το Φιλοσοφικό Σύλλογο ΙΑΜΒΛΙΧΟ την 1 Απριλίου 1987 στη Θεσσαλονίκη & 8 Απριλίου 1987 στην Αθήνα
Το είδαμε εδώ
