Ποτέ δεν είναι πολύ αργά για να γνωρίσει κανείς τη φιλοσοφία

Κατά τον Πλούταρχο, ο οποίος υπήρξε ιερέας των Δελφών, το «Γνώθι Σ'αυτόν» που ήταν γραμμένο σε πολλά σημεία των Δελφικών ιερών, προερχόταν απ Άυτόν τον θεό Απόλλωνα. 



Ο θεός του φωτός όχι μόνο δίνει απαντήσεις στα προβλήματα της ανθρώπινης ζωής με τη βοήθεια των χρησμών, αλλά και δημιουργεί στη φιλοσοφική ψυχή το ερέθισμα να φτάσει στην αλήθεια, αρκεί η ψυχή να είναι σε θέση να ερευνήσει και να προσπαθήσει. Στον πρόναο του Ναού του Απόλλωνος, αναγράφονταν τα δύο περίφημα παραγγέλματα, "ΓΝΏΘΙ ΣΑΥΤΟΝ", αριστερά και "ΜΗΔΈΝ ΆΓΑΝ", δεξιά, ενώ στο κέντρο δέσποζε το ιερό γράμμα"Ε(Ι)".

Αυτό ακριβώς το γράμμα και η θρησκευτικο-φιλοσοφική του σημασία είναι το θέμα του βιβλίου του Πλούταρχου «Περί του ΕΙ εν Δελφοίς». Στο βιβλίο αυτό αναλύει διαφορετικές εξηγήσεις που δόθηκαν κατά καιρούς για το Ε του μαντείου των Δελφών.

Ο Λαμπρίας έλεγε ότι το Ε έχει αριθμητική αξία και συμβολίζει τον αριθμό 5 επειδή στην πραγματικότητα οι πρώτοι σοφοί ήταν 5 και όχι 7: ο Χίλων, ο Θαλής, ο Σόλων, Ο Βίας και ο Πιττακός. Οι άλλοι δύο, ο Κλεόβουλος και ο Περίανδρος δεν άξιζαν τον τίτλο του σοφού αφού τον απέκτησαν με πλάγια μέσα. Για τον λόγο αυτό οι 5 πραγματικοί σοφοί αφιέρωσαν στους Δελφούς το Ε, για να γίνει γνωστό πόσοι ήταν οι αληθινοί σοφοί.

Ο Χαλδαίος είπε ότι το Ε αντιπροσωπεύει το δεύτερο στη σειρά από τα φωνήεντα, καθώς και τη δεύτερη θέση κατέχει ο Ήλιος (ο ήλιος και ο Απόλλωνας ταυτίζονται) στη σειρά των πλανητών.Ο ιερέας Νίκανδρος πίστευε ότι το γράμμα Ε με την προφορά του σαν ει, αντιπροσωπεύει τις ερωτήσεις αυτών που ζητούσαν χρησμό από το μαντείο, καθώς και την ευχή τους να πραγματοποιηθεί το αίτημα για το οποίο έκαναν την ερώτηση.

Για τον φίλο του Πλούταρχου τον Θέωνα, το Επροφερόμενο και πάλι σαν ει αντιπροσώπευε το υποθετικό ει (εάν) και έχει να κάνει με τη δύναμη του συλλογισμού που διακρίνει τον άνθρωπο από τα ζώα, τα οποία μπορούν να συλλάβουν την ύπαρξη των πραγμάτων όχι όμως και να συλλογιστούν πάνω σε αυτά.

Ο Εύστροφος θεωρεί ότι το Ε συμβολίζει τον αριθμό 5 καθώς η σπουδαιότητα του αριθμού αυτού για την ύπαρξη και την υπόσταση των πραγμάτων είναι καθοριστική.

Όμως κατά τη γνώμη μου η αληθινή λύση του προβλήματος δίνεται από τον Αμμώνιο ο οποίος πιστεύει ότι το γράμμα Ε αντιπροσωπεύει ήχο [ει], υποστηρίζει ότι το Ε συμβολίζει το β΄ενικό πρόσωπο (=εί) του ενεστώτα της οριστικής του ρήματος ειμί (=είσαι, υπάρχεις). Πρόκειται για έναν χαιρετισμό αντάξιο προς ένα θεό. Σ αυτό τον χαιρετισμό ο Απόλλωνας απαντά με το ΓΝΏΘΙ ΣΑΥΤΟΝ.
Ο Αμμώνιος μας λέει λοιπόν ότι για να μπορέσουμε να αποδεχθούμε τη Θεότητα, πρέπει πρώτα να ερευνήσουμε, να γνωρίσουμε και να καταλάβουμε τον αληθινό εαυτό μας και με τον τρόπο αυτό μπορούμε να χαιρετήσουμε τη Θεότητα η οποία βρίσκεται πάντοτε μέσα μας.

Το «γνώθι σαυτόν» παραλήφθηκε από τους σοφούς και τους μύστες και προβαλλόταν ως πρωταρχικός όρος αυτοενδοσκόπησης, αυτοκάθαρσης, προσπάθειας πνευματικής ανόδου και ηθικής τελειοποίησης. Ο Χείλων όταν ρωτήθηκε : Τι το χαλεπώτατον; (το δυσκολότερο) απάντησε : « το γιγνώσκειν εαυτόν».

Ανάμεσα στους σοφούς που έθεσαν την αυτογνωσία στο κέντρο της φιλοσοφίας τους προεξέχει η μορφή του Σωκράτη.Ο Σωκράτης είναι ο φιλόσοφος του Ανθρώπου επειδή (όπως είπε ο Κικέρων) "κατέβασε την φιλοσοφία από τον ουρανό στην γή". Ενώ οι πριν από αυτόν προσωκρατικοί φιλόσοφοι είχαν γυρισμένα τα μάτια τους στο στερέωμα και τα στοιχεία της φύσης, ο Σωκράτης κήρυξε πως μια τέτοια γνώση είναι άχρηστη. Το μόνο πράγμα που μπορεί και πρέπει να ενδιαφέρει τον άνθρωπο, είναι ο ίδιος ο άνθρωπος- αυτό το όν που είναι τόσο κοντά του και όμως τόσο ανεξιχνίαστο.

Υπάρχει ένας πολύ διδακτικός σχετικός μύθος που τον συναντάμε σε διάφορες εκδοχές και έχει πολλά κοινά με την πτώση των πρωτοπλάστων :

Κάποτε, βαθιά μέσα στο χρόνο, όλοι οι άνθρωποι μετείχαν του Θείου. Αλίμονο, καταχράστηκαν σε τέτοιο βαθμό τη θεία δύναμή τους, που ο σπουδαιότερος των Θεών αποφάσισε να τους αφαιρέσει τη θεία φύση τους και να την κρύψει σ' ένα μέρος, όπου θα τους ήταν αδύνατο να την ξαναβρούν και να την βεβηλώσουν. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν τώρα να βρεθεί μια σίγουρη κρυψώνα.

Οι Θεοί που συγκεντρώθηκαν για να λύσουν αυτό το πρόβλημα, πρότειναν το εξής: "Να θάψουμε τη θεότητα του ανθρώπου μέσα στη γη". Αλλά ο Brahma απάντησε: "Όχι, αυτό δεν αρκεί, γιατί ο άνθρωπος θα σκάψει και θα τη βρει".

Τότε οι Θεοί πρότειναν: "Αφού είναι έτσι, ας τη ρίξουμε στα βάθη των ωκεανών". Αλλά ο Brahma απάντησε: "Όχι, γιατί αργά ή γρήγορα ο άνθρωπος θα εξερευνήσει τους βυθούς όλων των ωκεανών και είμαι σίγουρος πως μια μέρα θα τη βρει και θα τη φέρει στην επιφάνεια".

Στη συνέχεια πρότειναν : «Να την κρύψουμε στα πέρατα του Ουρανού». Όχι, είπε πάλι ο Μέγιστος των Θεός, γιατί ο άνθρωπος κάποια εποχή θα καταφέρει να ταξιδέψει στους μακρινούς γαλαξίες και θα την ανακαλύψει».

Μετά από αυτό οι Θεοί δεν είχαν πια τι να προτείνουν. "Δεν ξέρουμε που να την κρύψουμε γιατί δε νομίζουμε να υπάρχει μέρος στη γη ή στη θάλασσα ή στον ουρανό απροσπέλαστο από τον άνθρωπο".

Τελικά ο Brahma κούνησε το κεφάλι και είπε: "Ξέρω τι θα κάνουμε με τη θεότητα του ανθρώπου. Θα την κρύψουμε όσο γίνεται πιο βαθιά μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο, γιατί είναι το μόνο μέρος που δε θα σκεφτεί ποτέ να την ψάξει".

Από τότε, και έτσι τελειώνει ο θρύλος, ο άνθρωπος κάνει το γύρο της γης, εξερευνά το διάστημα, αναρριχάται, καταδύεται και σκάβει μάταια, ψάχνοντας για κάτι που βρίσκεται μέσα του.

Η λέξη Αλήθεια (άνευ -Λήθης) σημαίνει να μην ξεχνούμε, να έχουμε αυτοενθύμηση. Η Λήθη αυτή σχετίζεται με την άγνοια της θείας μας προελεύσης και του τελικού μας σκοπού, που είναι η επάνοδος στην θεϊκή μονάδα. Η κατανόηση του θείου πεδίου με το οποίο ο κάθε ένας από εμάς συνδέεται, είναι ο αληθινός τελικός σκοπός της ενσαρκώσεως μας, κατά τους μύστες. Σοφία είναι να νικήσουμε τον κατώτερο εαυτό μας, ενώ άγνοια να νικηθούμε από αυτόν, μας λέει ο Σωκράτης. Ο Σωκράτης αγωνίστηκε να υψώσει τους ανθρώπους στο καθαρά πνευματικό επίπεδο, για να θεαστούν την αιώνια ομορφιά των αρχετυπικών Ιδεών. Η συνείδηση έλεγε, μας μυεί σε μιαν αλήθεια που δίνει νόημα σε ό,τι βλέπουμε και κάνουμε. Βεβαίωνε πως αυτή ήταν η αποστολή του: να βοηθήσει κάθε άνθρωπο να "δεί" την αλήθεια που κλείνει μέσα του. Οδηγός σ'αυτή την προσπάθεια στάθηκε το "δαιμόνιόν"του , ο ανώτερος εαυτός, που τον απέτρεπε όταν κινδύνευε να βγεί από την σωστή πορεία. Η ουσία της σωκρατικής διδασκαλίας είναι η συνειδητοποίηση πως το "Αληθές" και το "Αγαθόν" είναι τα ταυτόσημα. Ο Σωκράτης δεν πίστευε πως η ανθρώπινη φύση είναι κακή ή πως έχει διαφθαρεί από κάποιο προπατορικό αμάρτημα. Γι' αυτόν, όπως και για όλους τους Έλληνες, το "Αγαθόν" είναι ν' ακολουθείς την Φύση. Και η Φύση είναι αχώριστη από την Λογική. Αν, πολύ συχνά γινόμαστε κακοί, αιτία είναι ότι αγνοούμε το καλό. Γιατί όταν ξέρουμε το καλό, αναγκαστικά κάνουμε καλό. Το "ουδείς εκών κακός" αυτή την έννοια έχει: οι άνθρωποι δρουν κακά, επειδή από άγνοια παίρνουν το κακό για αγαθό. Πέφτουν σε λάθη επειδή τους λείπει η γνώση. Και η γνώση είναι συνείδηση, η ακούραστη εξερεύνηση του εαυτού μας, η άρνηση να ενδώσουμε σε απατηλά φαινόμενα, η προσπάθεια ν' ανακαλύψουμε την ουσία της αρετής.
Στην γνώση αυτή, στην αυτοσυνείδηση αυτή, μόνο η σοφία, ο Λόγος, μπορεί να μας βοηθήσει. Και μόνο ο σοφός μπορεί να είναι μακάριος. Όχι αποκλειστικά σε μιαν "άλλη ζωή", αλλά και στην επίγεια ύπαρξη εδώ και τώρα.

Μπορούμε τώρα μετά από αυτή τη σύντομη αναδρομή στο παρελθόν να επιστρέψουμε στη σύγχρονη εποχή.

Τις τελευταίες δεκαετίες ζούμε εν μέσω μιας ραγδαίας τεχνολογικής μεταμόρφωσης με δραματικές κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές συνέπειες. Είναι πολλοί αυτοί που πιστεύουν ότι το ανθρώπινο γένος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας του : για μερικούς βρισκόμαστε λίγο πριν την καταστροφή, ενώ για άλλους πλησιάζουμε στην ανατολή μιας νέας εποχής..Εαν αληθεύει τελικά, όπως το ευχόμαστε, ότι βρισκόμαστε στην απαρχή μιας νέας εποχής, αυτή θα είναι η εποχή της εσωτερικής αφύπνισης και της αυτογνωσίας.

Το διαζύγιο μεταξύ επιστήμης και τέχνης, φιλοσοφίας και μεταφυσικής, παρήγαγε τεράστια ανισορροπία στον σύγχρονο πολιτισμό. Τα αποτελέσματα αυτής της ασύμμετρης ανάπτυξης είναι εμφανή σε όλους μας. Είμαστε ο πιο ισχυρός πολιτισμός που υπήρξε ποτέ. Αλλα ως άτομα, είμαστε από τους πιό ανίσχυρους ανθρώπους που έζησαν ποτέ. Ο άνθρωπος βρέθηκε να χειρίζεται δυνάμεις πολύ ισχυρές και δυνητικά καταστροφικές, χωρίς την ανάλογη αύξηση της συνειδητότητας και της υπευθυνότητας.Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πέρα για πέρα προμηθεϊκοί. Πάντοτε όμως είχαν επίγνωση της ύβρεως.

Η ελπίδα επιβίωσης πάνω στον πλανήτη περνάει αναπόφευκτα μέσα από την αποκατάσταση της ανισιορροπίας μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής ανάπτυξης.

Στην παγκοσμιοποιημένη ιστορική περίοδο που βιώνουμε, της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης και του υπερκαταναλωτισμού, ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει ούτε τον χρόνο, ούτε την απαραίτητη παιδεία για να ασχοληθεί με τον εσωτερικό του εαυτό του και τις πνευματικές του ανάγκες. Προδίδεται έτσι η ουσιαστική σημασία της λέξης άνθρωπος που, όπως φαίνεται και από την ετυμολογία (άνω θρώσκω-βλέπω προς τα πάνω), είναι εκτός από υλικό και πνευματικό όν. Μέσα στα παλαίσια της δυτικής κοσμικής ιδεολογίας, η πνευματικότητα κατέληξε να ταυτίζεται με τη στασιμότητα και την οπισθοδρομικότητα. Η κοσμική-φαουστική εσχατολογία, που χρησιμοποίησε την υλική πρόοδο ως μέσο για το φυσικό μετασχηματισμό του κόσμου, έφθασε να περιφρονεί απροκάλυπτα τις μη υλικές ανησυχίες του ανθρώπου. Αυτή η νοοτροπία μας εξώρισε από την αρμονική σχέση με το Οικοσύστημα, μας μετάλλαξε σε υπολογιστές, τυφλά εγωιστές και αλλαζονικούς. Η παγκόσμια κρίση του σύγχρονου κοσμοειδώλου μας κάνει συχνά ακόμα πιό κλειστούς, πιό επιθετικούς. Θέλουμε να διαφυλάξουμε πάσει θυσία τα τοπικιστικά μικροσυμφέροντα, ξεχνώντας ότι τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες ριζοσπαστικές λύσεις.

Σήμερα, με την πτώχευση της γλώσσας και τον εκφυλισμό των εννοιών, «αυτογνωσία» σημαίνει γενικά στην καλύτερη περίπτωση την επίγνωση των αντιδράσεων του εαυτού. Είναι η γνώση που μπορεί να έχει ένα άτομο για τη συμπεριφορά του, τις στάσεις, τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματά του. Βασίζεται σ'αυτό που η ψυχολογία ονομάζει μεταγνωσιακή ικανότητα και η γνωσιακή ψυχοθεραπεία το χρησιμοποιεί ως βασικό εργαλείο για την επίτευξη του θεραπευτικού στόχου.. Metacognition ,λοιπόν κατά τους Αγγλοσάξονες, είναι η ικανότητα του γνωσιακού οργάνου να ενημερώνεται για τις ίδιες του τις λειτουργίες. Μια έλλειψη αυτής της ενδοσκοπικής ικανότητας σημαίνει ασυνειδησία. Σ'αυτή την τελευταία περίπτωση η εικόνα που έχει ένα άτομο για τον εαυτό του είτε είναι προϊόν εξωτερικών προβολών και πληροφοριών που παθητικά απορρόφησε (συχνά αντιφατικών), είτε ένα φανταστικό κατασκεύασμα, αποτέλεσμα της δράσης διαφόρων μηχανισμών άμυνας, που περιγράφει η ψυχανάλυση όπως : η εκλογίκευση, η απώθηση, η εξιδανίκευση, η παλινδρόμιση, η μόνωση, η ενδοβολή και η αναδρομική αναίρεση.

Ανάλογη πτώχευση έχει υποστεί και ο όρος «Φιλοσοφία» τους τελευταίους αιώνες. Δεν είναι πλέον καθαρή εφαρμοσμένη Σοφία, που αποσκοπεί στην αποκάλυψη της Αλήθειας και στον Φωτισμός της πορείας του ανθρώπου προς την αυτογνωσία, την αυτοεκπλήρωση και την ευδαιμονία. Έχει καταντήσει ένα σύστημα, συχνά δυσνόητο από άδειες λέξεις, μια διανοητική γυμναστική για ελάχιστους ειδικούς λόγιους. Ο διαχωρισμός της γνώσης από τις αξίες ήταν ένα βαρυσήμαντο γεγονός στην πνευματική ιστορία της Δύσης. Στην ουσία δεν εξαφανίστηκαν τελείως οι αξίες αλλά αντικαταστάθηκαν και λειτουργούν υπόγεια, στο παρασκήνιο. Στη θέση των λαμπρών πνευματικών ηθικών συστημάτων τοποθετήθηκαν εκχυδαϊσμένες τεχνοκρατικές και ωφελιμιστικές «αξίες» που δημιούργησαν ένα τερατώδες σε συνέπειες κοσμοείδωλο, μια νέα δογματική σκέψη. Η πλειοψηφία της σύγχρονης επιστήμης έφθασε να αντιλαμβάνεται το σύμπαν σαν μία καλοκουρδισμένη άψυχη μηχανή που λειτουργεί με βάση κάποιους κανόνες, και σαν ένα συνονθύλευμα από βασικά δομικά στοιχεία. Φυσική συνέπεια αυτής της αντίληψης ήταν η αδίστακτη και αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών και ανθρώπινων πόρων και η σταδιακή καταστροφή του Οικοσυστήματος. Για τους αρχαίους πολιτισμούς ο κόσμος και η Γη μας είναι ένας ζωντανός οργανισμός και έχει εκτός της υλικής και πνευματική υπόσταση. Όπως στο ανθρώπινο σώμα οι κινήσεις προέρχονται από την ψυχή που σκέπτεται και από την θέληση που ενεργεί, έτσι και στα μάτια της αρχαίας επιστήμης η ορατή τάξη του σύμπαντος ήταν η αντανάκλαση μιας αόρατης τάξης, των κοσμογονικών δηλαδή και πνευματικών μονάδων, βασιλείων και ειδών, που με συνεχή πορεία μέσα στην ύλη προκαλούν την εξέλίξη της ζωής. Δεν συμπέραινε την διάνοια από την ύλη, αλλά την ύλη από την διάνοια. Δεν γεννούσε το σύμπαν από τον τυφλό χορό των ατόμων , γεννούσε τα άτομα από τους παλμούς της παγκόσμιας ψυχής. Με μία λέξη προχωρούσε κατά κύκλους ομόκεντρους από το παγκόσμιο στο επιμέρους, από το αόρατο στο ορατό, από το καθαρό πνεύμα στην οργανωμένη υπόσταση, από το Θείο στο ανθρώπινο. Αυτό που μας συμβαίνει σήμερα όπως λέει ο Ν. Λώρενς, είναι ότι αιμορραγούμε από τις ρίζες, γιατί έχουμε αποκοπεί από την Γη, τον Ήλιο, και τα αστέρια, και η αγάπη είναι υποκρισία, γιατί άμοιρο μπουμπούκι, την ξεριζώσαμε από τον μίσχο της στο δένδρο της ζωής και περιμένουμε να εξακολουθήσει να ανθίζει στο πολιτισμένο βάζο μας..

Σε κάθε αρχαίο πολιτισμό υπήρχε ένα εσωτερικό σύστημα γνώσης του κόσμου που μας περιβάλει και των φυσικών δυνάμεων, αλλά και της ίδιας της ανθρώπινης φύσης μας, που ονομαζόταν Σοφία. Οι άνθρωποι που ασχολούνταν με την κατάκτηση της ονομάζονταν Σοφοί, και αργότερα από τον Πυθαγόρα Φιλόσοφοι. Ο Πυθαγόρας ονόμαζε φιλόσοφο, αυτόν που γνώριζε τις λειτουργίες τόσο της υλικής όσο και της πνευματικής φύσης, και δίδασκε στους μαθητές του να γνωρίζουν πραγματικά τις αλήθειες αυτές. Η Φιλοσοφία δεν ήταν -και δεν είναι- μια θεωρητική προσέγγιση του κόσμου, αλλά καιένας τρόπος ζωής. Οι εναλλακτικές λύσεις που προτείνονται για να βγούμε από την παγκόσμια κρίση του δυτικού τεχνοκρατικού μοντέλου, δεν μπορούν να περιλαμβάνουν,συνεπώς, μόνον αλλαγές στην τεχνολογία, στην οικονομία και στην θεσμική οργάνωση της κοινωνίας , αλλά και στην ηθική, στη λογική και πάνω απ'όλα στη συνειδητότητά μας.

Η σημερινή κατάσταση του ανθρώπου, λόγω απαιδευσίας, μπορεί να αναπαρασταθεί άψογα από τον περίφημο μύθο του σπηλαίου που διηγείται ο Πλάτωνας, στην αρχή του έβδομου βιβλίου της Πολιτείας του.

Σε μια σπηλιά κάτω από τη γη, που έχει την είσοδό της ανοιγμένη στο φως, ζουν από παιδιά άνθρωποι αλυσοδεμένοι από τα πόδια και τον τράχηλο.

Πίσω τους, ψηλά και σε απόσταση, υπάρχει φωτιά αναμμένη και στο ενδιάμεσο ένας δρόμος, κατά μήκος του οποίου βρίσκεται ένας μικρός τοίχος, όπως το παραπετάσματα στο κουκλοθέατρο (των θαυματοποιών). Πίσω απ΄ τον τοίχο περνούν άνθρωποι μεταφέροντας πάνω από το ύψος του κάθε λογής αντικείμενα, καθώς και ομοιώματα ανθρώπων και ζώων. Οι σκιές τους προβάλλονται χάρη στο φως της φωτιάς στο βάθος του σπηλαίου, το μοναδικό οπτικό πεδίο των δεσμωτών. Ανήμποροι να κινηθούν και περιοριζόμενοι στη φυσική τους όραση οι έγκλειστοι νομίζουν πως οι σκιές είναι τα ίδια τα αντικείμενα και ο αντίλλαλος από τις ομιλίες εκείνων που κινούνται πίσω από το τοιχίο, η φωνή των σκιών.

Ο κόσμος του σπηλαίου και όσα διαδραματίζονται εντός του είναι τόσο δεδομένος, ώστε να μη γεννά την παραμικρή αμφιβολία για το αν είναι αληθινός.

Καθηλωμένοι στην ίδια θέση οι έγκλειστοι βλέπουν μόνο σκιές και, ελλείψει άλλων ερεθισμάτων, θεωρούν αυτονόητη την αυθεντικότητά τους. Τα δεσμά τούς στερούν κάθε δυνατότητα κίνησης, αυτενέργειας και διεύρυνσης του οπτικού τους πεδίου. Προσωπική δράση δεν υφίσταται. Υπάρχει μόνον όρασης αλλά και αυτή δεν είναι άλλο από παθητική παρατήρηση των συμβάντων, αναντίρρητη αποδοχή των δεδομένων των αισθήσεων, άγνοια, πλάνη.

« Και αν κανείς ήθελεν επιχειρήσει να τους λύσει από τα δεσμά τους και να τους ανεβάσει, δεν θα ήσαν ικανοί να τον σκοτώσουν, αν ημπορούσαν να τον πιάσουν στα χέρια τους; -Το δίχως άλλο|». Έχουμε πολλά θλιβερά ιστορικά παραδείγματα εν προκειμένω. Ο ίδιος ο Σωκράτης είχε τραγικό τέλος, επειδή εισήγαγε καινά δαιμόνια...

Η ανάβαση στον κόσμο του φωτός συνιστά μια πορεία, η οποία ξεκινώντας από μια αρνητική γνώση, από τη γνώση "του τι δεν είναι", απολήγει στην αυτογνωσία και την κοσμογνωσία. Ο κόσμος του σπηλαίου απεικονίζει την εμμονή της ψυχής στο αισθητόν, την υπερεκτίμησή του, την παντελή κυριαρχία των αισθήσεων και του επιθυμητικού τμήματός της επί του λογιστικού. Η προσκόλληση στο γίγνεσθαι επιφέρει ψυχική σύγχυση, νόσον ενώ η θέασις των όντων εσωτερική ισορροπία , την εναρμόνηση των τριών τμημάτων της ψυχής και την ενδυνάμωση του λογιστικού μέρους της. Για τον Πλάτωνα, το αίτημα της αυτογνωσίας είναι πρωταρχικό. Ακόμη κι αν δε βρεθεί ποτέ ο φιλόσοφος -ηγέτης που θα διοικήσει την ιδανική πολιτεία, κάθε άνθρωπος χωριστά θα επιδιώξει τουλάχιστον να ρυθμίσει το πολίτευμα της ψυχής του.

Ο πυρήνας του μύθου του σπηλαίου ξαναπροτάθηκε, σε σύγχρονη εκδοχή, στην ταινία το Matrix (1999) των αδερφών Andy και Larry Wachowsky (Γουατσόφσκυ). Η ταινία, ως γνωστόν, περιγράφει ένα μέλλον στο οποίο ο κόσμος όπως τον ξέρουμε εμείς είναι ουσιαστικά το Matrix, μια εικονική πραγματικότητα που δημιουργήθηκε και συντηρείται από νοήμονες μηχανές προκειμένου να κατευνάσει, υποτάξει και εκμεταλλευτεί τον ανίδεο ανθρώπινο πληθυσμό ως πηγή ενέργειας (παραγωγής και κατανάλωσης, θα λέγαμε). Όπως στο μύθο του σπηλαίου, ο κόσμος του Μάτριξ (σπηλιά -ΜΗΤΡΑ - matrix) , είναι ένας κόσμος παραισθήσεων. Οι άνθρωποι ζουν και κινούνται σε αυτόν, χωρίς να υποψιάζονται την πραγματική «ψεύτικη» κατάστασή του. Η ταινία αναφέρεται δήθεν στο μέλλον, για ευνόητους λόγους, ενώ περιγράφει γλαφυρά τη σύγχρονη κατάσταση της ανθρωπότητας. Στην πρώτη ταινία της σειράς , ο ήρωας ο Neo, διαλέγει το κόκκινο χάπι που του επιτρέπει να προχωρήσει στην αφύπνιση. Ο Σκοτεινός, όπως τον αποκαλούσαν Ηράκλετος δηλώνει χαρακτηριστικά : « ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΞΥΠΝΗΤΟΥΣ. ΟΙ ΚΟΙΜΙΣΜΕΝΟΙ ΖΟΥΝ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΣΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟ».
Ο Ηράκλειτος, «σκοτεινός φιλόσοφος»; Μήπως και δεν είναι έτσι τα πράγματα; Μήπως τυφλώνει το φως αυτούς που ζουν στις σκιές;
Όμως δεν θέλουν όλοι οι άνθρωποι να ξεφύγουν από το Μάτριξ!.. Δεν είναι όλοι έτοιμοι να αντικρούσουν την φοβερή πραγματικότητα. Θέλουν σαν το Σάιφερ να ζουν στον ψεύτικο κόσμο. Όταν τους δίνουν το «κόκκινο και το μπλέ χάπι», δεν επιλέγουν οι περισσότεροι το κόκκινο που θα τους οδηγήσει στο «ξύπνημα». Προτιμούν να μένουν στο όνειρο, παρά να αντιληφθούν το μέγεθος του εφιάλτη στον οποίο είναι έτσι κι αλλιώς μπλεγμένοι. Δεν μπορούμε να αναγκάσουμε κανένα να ξυπνήσει με το ζόρι. Αυτό όμως που έχουμε υποχρέωση είναι να καταστήσουμε εμφανή και προσβάσιμη την έξοδο από το τούνελ γι' αυτούς, που έχουν κουραστεί να ζούν στο όνειρο-εφιάλτη και η ψυχή τους είναι έτοιμη να ανθίσει στη συνειδητότητα. Δεν είναι χρήσιμο να περιμένουμε την έλευση του Νέου (Νήο=New) εκλεκτού για να μας σώσει από τη μηχανικότητα, γιατί μόνο ο καθένας μπορεί, με τη δική του προσπάθεια και τη σχετική εξωτερική βοήθεια, να γίνει o σωτήρας του εαυτού του. Τα πράγματα όμως δεν είναι και τόσο ζωφερά. Αυτή είναι η μία πλευρά της Σελήνης, η σκοτεινή .Υπάρχει όμως και η άλλη που μας κάνει να είμαστε, υπό όρους, αισιόδοξοι.

Επιστρέφουν στις μέρες μας μερικά από τα ιδανικά των δεκαετιών του '60 και του'70, αλλά σε μια πιό συγκεκριμένη και ολοκληρωμένη μορφή: ν'αλλάξουμε τον κόσμο, βέβαια, αλλά αρχίζοντας από τον εαυτό μας. Για να κατακτήσουμε τον κήπο της Εδέμ επί της γης πρέπει πρώτα ( ή παράλληλα) να εξασκηθούμε με τον εσωτερικό μας κήπο : γνωρίζοντάς τον σε βάθος, καθαρίζοντάς τον από τα αγριόχορτα και κάνοντας να ανθίσουν οι κρυφές μας ικανότητες.

Εκτός από τις παραδοσιακές φιλοσοφικές και μεταφυσικές σχολές, με την αυτογνωσία στην πιό ουσιαστική της μορφή ασχολούνται πλέον τις τελευταίες δεκαετίες αρκετές πρωτοποριακές σχολές ψυχολογίας. Πολλές μέθοδοι αυτογνωσίας και αυτοανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού έχουν προταθεί από την ανερχόμενη ολιστική κουλτούρα. Οι περισσότερες θετικιστικές σχολές της Δυτικής ψυχολογίας βλέπουν ακόμα, κάθε μορφή θρησκείας και πνευματικότητας βασισμένη σε πρωτόγονες προλήψεις, σε παθολογικές παρεκκλίσεις ή σε ψευδαισθήσεις σχετικά με την πραγματικότητα που καλλιεργούνται από την οικογένεια, την κοινωνία και τον πολιτισμό.

Ο Carl G. Jung είναι ο πρώτος μεγάλος γεφυροποιός της Δυτικής ψυχολογίας με τη μεταφυσική. Εγκαταλείποντας τα νευτώνια πρότυπα ανέπτυξε μια σειρά αρχών που βρίσκονται σε συνάφεια με εκείνες της σύγχρονης φυσικής και της θεωρίας των συστημάτων. Η αρχή του συλλογικού ασυνειδήτου προϋποθέτει ένα σύνδεσμο ανάμεσα στο άτομο και την ανθρωπότητα ιδωμένη σαν σύνολο, που είναι ακατανόητος ως προς το μηχανιστικό πλαίσιο, αλλά συμπίπτει θαυμάσια με την άποψη των συστημάτων του νου. Στο συλλογικό ασυνείδητο ως αρχέτυπαανευρίσκονται τα σύμβολα του εσωτερισμού, της αλχημείας, του γνωστικισμού και του αποκρυφισμού. Ο Jung θεώρησε τη συγκριτική θρησκειολογία και μυθολογία ως μοναδικές πηγές πληροφοριών για το μαζικό ασυνείδητο και είδε τη γνήσια πνευματικότητα σαν ένα αδιαχώριστο τμήμα της ανθρώπινης ψυχής. Υπερβαίνοντας το ορθολογιστικό πλαίσιο της Φροϋδικής ψυχανάλυσης εισήγαγε τον όρο "συγχρονικότητα", αναφερόμενος στις αναιτιατές σχέσεις ανάμεσα στις συμβολικές εικόνες του εσωτερικού κόσμου και στα συμβάντα της εωτερικής πραγματικότητας. Οι μυστικιστικές του τάσεις και οι εσωτερικές του ιδέες που έκαναν τον Jung να παραγνωριστεί κατά το παρελθόν, αρχίζουν τα τελευταία χρόνια να ασκούν μια συνεχώς αυξανόμενη επίδραση στην ψυχολογία και την ψυχοθεραπεία.

Μαθητής του Γιούνγκ, που ανατράφηκε σε Θεοσοφικό περιβάλλον, ο ιταλός Ψυχίατρος Roberto Assagioli πέρασε από το συλλογικό ασυνείδητο στο συμπαντικό ασυνείδητο. Η εναλλακτική ολιστική μέθοδος που εισήγαγε, η ψυχοσύνθεση, στοχεύει στην αρμονική σύνθεση όλων των ανθρωπίνων στοιχείων ( φυσικό, συναισθηματικό, νοητικό και πνευματικό).

Ένα από τα ζωηρότερα κινήματα που ξεπήδησε σαν αντίδραση στον μηχανιστικό προσανατολισμό της ψυχολογικής σκέψης είναι η σχολή της ανθρωπιστικής ψυχολογίας, που ίδρυσε ο Abraham Maslow. O Maslow απέρριψε τη φροϋδική εικόνα του ανθρώπου υποταγμένη στα κατώτερα ένστικτα και κατηγόρησε τον Φρόϋντ ότι βάσισε τις θεωρίες του σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά πάνω στις εμπειρίες του με ψυχωτικά και νευρωτικά άτομα. Όπως ο Γιουνγκ έτσι και ο Μάσλοου στράφηκε με ενδιαφέρον προς την προσωπική ανάπτυξη, που ονόμασε "αυτοπραγμάτωση". Ειδικά, μελέτησε άτομα που είχαν αυθόρμητες υπερβατικές ή κορυφαίες εμπειρίες, που τις θεώρησε σαν σημαντικές φάσεις για τη διαδικασία της αυτοπραγμάτωσης. Η βαθύτερη ουσία της ανθρωπιστικής προσέγγισης είναι η αναγνώριση της ικανότητας του ανθρώπου να αναπτυχθεί αποκαλύπτοντας και καλλιεργώντας τις έμφυτες δυνάμεις του.

Με ανάλογο τρόπο οι "ομάδες επαφής" του Roger δεν είναι μόνο θεραπευτικές αλλά αποβλέπουν στην αυτοδιερεύνηση και στην προσωπική ανάπτυξη. Το σύνολο των νέων ανθρωπιστικών ρευμάτων στην ψυχολογία και την ψυχοθεραπεία, που πήρε το όνομα " Κίνημα του Ανθρώπινου Δυναμικού", δίνει έμφαση στις πνευματικές, υπερβατικές και ολιστικές όψεις της αυτοπραγμάτωσης.

Ο Μάσλοου διέβλεψε προφητικά : «Πρέπει επίσης να παρατηρήσω ότι, κατά τη γνώμη μου, η ανθρωπιστική ψυχολογία, η Τρίτη Δύναμη της ψυχολογίας, είναι παροδική., Είναι ένας πρόλογος σε μια Τέταρτη ψυχολογία ανώτερη, υπερ-προσωπική, υπερ-ανθρώπινη, επικεντρωμένη στο σύμπαν αντί στις ανάγκες και στα ανθρώπινα συμφέροντα, υπερβαίνουσα την ανθρώπινη κατάσταση, την ταυτότητα και την αυτοεκπλήρωση».

Δεν άργησε να γεννηθεί η υπερπροσωπική ψυχολογία , της οποίας προάγγελοι υπήρξαν τόσο ο Γιουνκ, όσο και ο Ασσατζιόλι και ο Μάσλοου. Αυτή η επαναστατική ψυχολογία αναπτύσσεται έντονα στην Αμερική από τη δεκαετία του '70 (άσχετα αν στη χώρα μας είναι ελάχιστα γνωστή) και επεκτείνει τα όρια της μελέτης στα επίπεδα της συνείδησης που υπερβαίνουν τα όρια του προσωπικού εγώ και της συμβατικής λογικής.

Σημαντικότεροι εκπρόσωποι του κλάδου είναι οι Stanislav Grof, Ken Wilber, Michael Washburn, Frances Vaughan, Roger Walsh, Stanley Krippner, Michael Murphy, Charles Tart, David Lukoff και Stuart Sovatsky.

Συμπερασματικά : οι μέθοδοι αυτογνωσίας, που δίνονται πλέον απλόχερα στις μέρες μας, είναι τρόποι αφύπνισης της συνείδησης του εαυτού, σε μια υπόσταση πλατύτερη από αυτό το πολύ περιορισμένο κέντρο που νιώθουμε σαν «εγώ». Ο άνθρωπος είναι ένα άνοιγμα μέσα από το οποίο, ολόκληρη η ενέργεια του σύμπαντος συνειδητοποιεί τον εαυτό της. Η σημερινή κρίσιμη κατάσταση του πολιτισμού καθιστά την αυτογνωσία αναγκαία και όχι μια εκλεπτισμένη πολυτέλεια για λίγους. Η προσωπική σωτηρία είναι στις μέρες μας άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σωτηρία του συνόλου της ανθρωπότητας και του πλανήτη.

Σ' αυτούς που προβάλλουν διάφορες δικαιολογίες και καθυστερούν την είσοδό τους στην ατραπό της Αυτογνωσίας ο Επίκουρος τους απαντά :

«Ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά για να γνωρίσει κανείς τη φιλοσοφία».

ΠΗΓΗ 

Το είδαμε εδώ  

Ανακαλύπτω

Η γλώσσα είναι πατρίδα

Η Θρακική Εταιρεία, ζώντας τη σημερινή αφασία ως μείζον πρόβλημα της εποχής, επιχειρεί στο παρακάτω κείμενο μια συνοπτική παρουσίαση του θέματος, ελπίζοντας σε έναν γόνιμο διάλογο. Το κείμενο είναι καρπός συλλογικής προσπάθειας και γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1994 από τον Κώστα Καραΐσκο.

«Η γλώσσα είναι πατρίδα»

(Ν. Καζαντζάκης)

Η εργαλειακή αντίληψη της γλώσσας, που την ήθελε απλώς ένα μέσον επικοινωνίας και περιγραφής σκέψεων, ανήκει στον θετικισμό του 19ου αιώνα. Σήμερα στη γλωσσολογία είναι γενικά αποδεκτή η απόλυτη εξάρτηση και διαμόρφωση της νοήσεως από τη γλώσσα, ώστε κάθε ανθρώπινη κοινότητα με διαφορετικό γλωσσικό σύστημα να θεωρείται πως έχει διαφορετική κοσμοαντίληψη. Αλλά και στην επικοινωνία των ανθρώπων επιβάλλει συγκεκριμένες μορφές, αποτελεί δηλαδή τρόπο κοινωνικής ζωής. Η εμμονή στην δηλωτική και πληροφοριακή λειτουργία της παραμερίζει το γεγονός ότι αποτελεί πράξη εκφράσεως και δημιουργίας, εγχείρημα ταξινομίας, οικοδόμηση σημασιών, λογική συνοχή. Ότι έχει λειτουργία υπαρξιακή και αισθητική αλλά και ποιητική που την υπερβαίνει. Συμπυκνώνοντας την ιστορία, την σκέψη, την καλλιέργεια, την νοοτροπία, τον πολιτισμό ενός λαού, κάθε γλώσσα έχει νόημα ιδιαίτερο.


«Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου»

(Οδ. Ελύτης)

Το γεγονός ότι η γενική γλωσσολογία – όχι στο σύνολό της – αρκείται στην περιγραφή και ερμηνεία των γλωσσικών φαινομένων και δεν τα αξιολογεί, όπως και το ότι χαρακτηρίζει κάθε γλώσσα αυτάρκη και ικανή να εξυπηρετήσει τις εκφραστικές ανάγκες μιας κοινότητας, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η αξία όλων των γλωσσών είναι η ίδια. Η τελευταία προφανέστατα συνδέεται με τον πολιτισμό της εκάστοτε κοινότητας. Μόνον ένας επαγγελματίας ραγιάς – μιλώντας για Έλληνα – μπορεί να αγνοεί τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα της γλώσσας μας και να χαρακτηρίζει «ιδεοληπτικούς» ή και «ρατσιστές» όσους διαπιστώνουν:

- την αδιάκοπη παράδοση 4.000 ετών τουλάχιστον με τη στενή σχέση των διαδοχικών φάσεων μεταξύ τους, φαινόμενο μοναδικό παγκοσμίως

- την πρώιμη έκφραση προηγμένων μορφών σκέψεως, με την συνακόλουθη βαθιά καλλιέργεια

- το γεγονός ότι αποτελεί τη βάση του «καλλιεργημένου κώδικα» (1) σε όλες τις γλώσσες και εργαλείο αναντικατάστατο του σύγχρονου πολιτικού και επιστημονικού λόγου διεθνώς

- την επεξεργασία της οργανώσεως και εκφράσεώς της από τους κορυφαίους διανοητές που την χρησιμοποίησαν

- το γεγονός ότι υπήρξε ιστορικά και επανειλημμένως διεθνής γλώσσα του κόσμου

- τον ρόλο της (που εσχάτως και πάλι αναβαθμίζεται) στην εκπαίδευση του πολιτισμένου κόσμου

Τέλος, την ετυμολογική της διαφάνεια και την πλήρη αντιστοιχία γλωσσικού συμβόλου και εννοιολογικού περιεχομένου. Έτσι, ο μεγαλύτερος φιλόσοφος του αιώνα Μάρτιν Χάιντεγκερ ζητά «ν’ ανέβει μέχρι το μυστικό της ελληνικής γλώσσας» και «βλέπει» το αντικείμενο, όταν το ονομάζει στα ελληνικά. Ο Γίββων μίλησε για τη «μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων». Ο ακαδημαϊκός Κλώντ Φωριέλ («Τα δημοτικά τραγούδια της νέας Ελλάδας», 1824) γράφει για την ελληνική ότι «συγκεντρώνει τον πλούτο και την ομοιογένεια της γερμανικής, την σαφήνεια της γαλλικής, την μουσικότητα της ιταλικής και την λυγεράδα της ισπανικής». Ο γλωσσολόγος Αντουάν Μεγιέ υποστήριξε την ανωτερότητά της έναντι των άλλων γλωσσών («Αpencu d’ une histoire de la langue grecque»). Η πληρότητα της δομής, ο πλούτος του λεξιλογίου, οι εννοιολογικές δυνατότητες και οι σημασιολογικές αποχρώσεις αναγνωρίζονται από τους Αγγλοαμερικανούς με τη φράση «οι Έλληνες έχουν μία λέξη γι’ αυτό», σε προβλήματα κυριολεξίας. Συν τοις άλλοις, όντας βάση του πνευματικού πολιτισμού της Ευρώπης, η ελληνική μπορεί να αξιοποιηθεί ως δεσμός μεταξύ των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι, Ισπανοί ευρωβουλευτές πρότειναν στο Ευρωκοινοβούλιο την καθιέρωσή της ως επίσημης γλώσσας της Ενώσεως, απαριθμώντας τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας επιλογής και επιμένοντας στις «εξαιρετικές ικανότητες οργανώσεως της σκέψης που προσφέρει».

Όλα αυτά, βεβαίως, «έξω». Γιατί στην πατρίδα μας πλειάδα «επιστημόνων» αμφισβητεί την μοναδικότητα και διαχρονικότητα της γλώσσας μας, απαξιώνει τις ετυμολογικές της δυνατότητες, επικροτεί τη ρύπανση από τους ξενισμούς. Η άγνοια λογίων λέξεων συγκρίνεται με την άγνοια των αντίστοιχων αγγλικών ή γαλλικών και μάλιστα σε σχολικό εγχειρίδιο οι λέξεις αυτές χαρακτηρίζονται ως «σαβούρα» (!!!), όταν υπάρχουν οι αντίστοιχες της δημώδους. Τέλος, η βαρβαρόηχη αργκώ της αμερικάνικης υποκουλτούρας εκθειάζεται ως γονιμοποίηση και πλουτισμός της γλώσσας μας.


«Το τραγικό ζήτημα είναι αν θα γράφουμε ή όχι ελληνικά. Αν θα γράφουμε ελληνικά ή ένα οποιοδήποτε ελληνόμορφο εσπεράντο. Δυστυχώς, όλα γίνονται σα να προτιμούμε το εσπεράντο. Σα να θέλουμε να ξεκάνουμε με όλα τα μέσα τη γλώσσα μας»

 (Γ. Σεφέρης)
 

Σήμερα το δίλημμα καθαρεύουσας ή δημοτικής δεν υπάρχει. Εξακολουθεί να υφίσταται μόνο στο μυαλό όσων ζουν ακόμη με τα φαντάσματα του παρελθόντος. Μια ευρύχωρη νεοελληνική αποδεικνύεται η ιδανική λύση για να καρπωθούμε τα θετικά αποτελέσματα του πολύχρονου διχασμού, αξιοποιώντας κάθε τύπο ελληνικό από τη διαχρονία της γλώσσας μας (πράγμα που άλλωστε συνέβαινε και στο Βυζάντιο – π.χ. Μιχαήλ Ψελλός – και στην Αρχαιότητα – π.χ. Αισχύλος). Η παρασύνδεση με το κοινωνικό πρόβλημα και οι αυτονόητες άλλοτε πολιτικοϊδεολογικές συνάφειες χάνουν πια την καθολική ισχύ τους και η αδιαφορία των «καθαρών» δημοτικιστών για την ευφωνία, την μουσικότητα και την αισθητική μειώνεται συν τω χρόνω, μαζί με το αρχικό ισοπεδωτικό τους μένος κατά των «ύποπτων απόψεων» των εναντιοφρόνων. Συχνά πάντως το πρόβλημα συντηρείται από τη σύγχυση μεταξύ γραπτού και προφορικού λόγου που σαφώς διαφέρουν («ο προφορικός λόγος εμψυχώνει τον γραπτό, ο γραπτός εξυψώνει τον προφορικό» - Στ. Ράμφος). Η υποβάθμιση του γραπτού λόγου έναντι του προφορικού, ουσιαστικά προπαγανδίζει την αγραμματοσύνη και παράλληλα με την «φωτογραφική αντίληψη για την ανάγνωση της λέξεως – σήματος υποβαθμίζεται η ορθογραφία, μηδενίζεται η ετυμολογία, το νόημα και η κατανόηση των πραγμάτων μέσα από την ιστορία τους (μένει κανείς άναυδος μπρος στα απίστευτα ιδεολογήματα των «ειδικών». Σωσσύρ: αυθαίρετο της λέξεως, συγχρονική θεώρηση της γλώσσας, Μ. Κοέν: η ορθογραφία προπύργιο του κοινωνικού συντηρητισμού, Μπενβενίστε – Μπλούμφιλντ – Σαπίρ: η απλούστευση του γραπτού λόγου θα φέρει την παιδεία στον λαό, κτλ).

Χωρίς ιδιαίτερο κόπο εντοπίζει κανείς στον προφορικό και γραπτό λόγο της καθημερινότητάς μας λεξιπενία, ακαλαισθησία, συντακτική ακαμψία, άλωση από ξενισμούς, ισοπέδωση των επιπέδων του λόγου.

Ο γλωσσοπολιτικός φανατισμός συγκεκριμένων προσώπων και η βίαιη χειραγώγηση μέσω των ΜΜΕ, των σχολικών βιβλίων και των «ειδικών» της εξουσίας, οδηγούν τη γλώσσα μας στην καταστροφή κι όποιος διαμαρτυρηθεί κατηγορείται για «επέμβαση σ’ έναν ζωντανό οργανισμό που δεν χρειάζεται προστάτες». Όμως ούτε κάθε εξέλιξη συνιστά πρόοδο ούτε, βέβαια, είναι το ίδιο η βίαιη κατάργηση μιας λέξεως με την εξαφάνιση ή την αντικατάστασή της από άλλη με την πάροδο του χρόνου. Κι αν δεν είχε μεσολαβήσει ο αξιοθαύμαστος καθαρισμός της ελληνικής από την τουρκική κατά τον 19ο αιώνα και η ελληνοποίηση των εισαγόμενων όρων κατά τον 20ο, σήμερα το 75% του αστικού μας λεξιλογίου θα ήταν ξένο και αντί για κυβέρνηση, υπουργό, νοσοκομείο, οικογένεια κι εφημερίδα θα είχαμε γκουβέρνο, μινίστρο, σπιτάλι, φαμίλια, γαζέτα.

Συστηματικό καθαρισμό έκαναν κι οι Γερμανοί τον προηγούμενο αιώνα στη γλώσσα τους από τους γαλλισμούς και σήμερα η Γαλλία (από το 1982) προσπαθεί να αντιμετωπίσει την εισβολή της Αγγλικής, το Franglais.

Τα σημερινά προβλήματα της νεοελληνικής επιδεινώνονται από τα απαράδεκτα βιβλία, την απουσία της Γραμματικής, τον εξοβελισμό των αρχαίων ελληνικών από το Γυμνάσιο, την αδράνεια και τον λαϊκισμό των ιθυνόντων. Πάντως το πρόβλημα είναι διεθνές και έχει να κάνει με την παγκοσμιότητα του (αμερικανικού) πολιτισμού, τον πρακτικισμό της εποχής, την κατάργηση κάθε νοήματος, την παθητική και μνημονική προσέγγιση της γλώσσας (φωτογραφική αντίληψη της λέξεως). Και είναι κυρίως η επικράτηση της «επικοινωνίας της εικόνας» (τηλεόραση, κινηματογράφος, φωτογραφία, κτλ) που καταργεί τον λόγο και οδηγεί την ανθρωπότητα σε τοπία οργουελικά.

«Η μεγαλύτερη πνευματική μου άσκηση ήταν η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική»

(Β. Χάιζενμπεργκ, νόμπελ Φυσικής)
 

Η αρχαία, τροφός και θεμέλιο της νέα Ελληνικής, είναι κλειδί για την κατανόηση και οικείωσή της. Η καθιέρωση της δημοτικής έπρεπε να συνδυαστεί με μια πιο ολοκληρωμένη διδασκαλία της αρχαίας στα σχολεία, που θα αποσκοπούσε όχι τόσο στην μετάδοση νοημάτων και την προσέγγιση του περιεχομένου της αρχαιοελληνικής γραμματείας, πράγμα που γίνεται και με μεταφράσεις. Οι σκοποί θα έπρεπε να είναι κυρίως γλωσσικοί και θα βοηθούσε εδώ η διδασκαλία της αττικής διαλέκτου του 4ου αιώνα και μόνον. Ωστόσο με την καθιέρωση του πολυκλαδικού λυκείου, το 85% των μαθητών θα μείνουν οριστικά εκτός της κλασικής παιδείας. Και είναι «λογικό», τη στιγμή που εκπαιδευτικοί του Υπουργείου Παιδείας απαξιώνουν δημοσίως το μάθημα και «ειδικοί» διερωτώνται για την χρησιμότητά του. Με επιχείρημα την δυσκολία ή την άγνοια της αρχαίας από γενιές πού τη διδάχτηκαν (ποιοι άραγε θυμούνται τα Μαθηματικά του Λυκείου;), αδιαφορούν για τα οφέλη της αρχαιομάθειας που είναι αδιαμφισβήτητα: εθνική υπερηφάνεια, πλουτισμός λεξιλογίου, ανάπτυξη της γλωσσοαντιληπτικής και λεξιπλαστικής ικανότητας, μύηση στους μηχανισμούς του αρχαίου λόγου, όξυνση της κρίσεως με εφαρμογή του Συντακτικού, διαχρονική θεώρηση της γλώσσας μας, αισθητική απόλαυση, αντίσταση στον εξαμερικανισμό της γλώσσας.

Επαναφέροντας τη διδασκαλία των αρχαίων στο Γυμνάσιο μεταφέρεται η εκμάθησή τους σε καταλληλότερη ηλικία και παράλληλα αποσυμφορείται η διδασκαλία τους στο Λύκειο. Και φυσικά το μάθημα θα το διδάξουν όποιοι το δίδασκαν ανέκαθεν. Αν δε λείπουν οι κατάλληλοι, να δημιουργηθούν.


«…μιάν ορθογραφία όπου το κάθε ωμέγα, το κάθε ύψιλον, η κάθε υπογεγραμμένη, δεν είναι παρά ένας κολπίσκος, μια κατωφέρεια, μια κάθετη βράχου πάνω σε μια καμπύλη πρύμνας πλεούμενου…»

 (Οδ. Ελύτης)

Η λογική της ήσσονος προσπάθειας, η άκρατη χρησιμοθηρία και η απλοποίηση όλων των εκφράσεων της ζωής χωρίς καμία ιεράρχηση αναγκών, κατήργησαν το 1982 επισήμως την περισπωμένη και τα πνεύματα στη γραφή μας. Η Βουλή σε μια μεταμεσονύκτια συνεδρία 20 βουλευτών ψήφισε ως τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο, την παραπάνω κατάργηση, χωρίς τον παραμικρό διάλογο, χωρίς ένα σοβαρό επιχείρημα. Ο εισηγητής επικαλέστηκε λόγους α) ιστορικούς β) παιδαγωγικούς και γ) οικονομικούς.

Οι τελευταίοι, εκτός του ότι αφορούν μόνο τα συγκροτήματα Τύπου κι όχι τον σύνολο λαό, είναι ντροπή και να αναφέρονται σε τέτοιο ζήτημα. Το επιχείρημα του άσκοπου κόπου πρώτον ωθεί τα παιδιά στην απροσπάθεια, δεύτερον ψεύδεται για …χιλιάδες ώρες (!) εκμαθήσεως των ελαχίστων κανόνων τονισμού, τρίτον αποκρύπτει το ότι στο Λύκειο για τα Αρχαία Ελληνικά ο ίδιος κόπος θα καταβληθεί και τέταρτον αγνοεί ότι σε γλώσσες χωρίς τόνους τα περί την Παιδείαν πράγματα δεν είναι καθόλου καλύτερα. Το ιστορικό επιχείρημα για την εφεύρεση των τόνων από τους Αλεξανδρινούς φιλολόγους αγνοεί ότι έτσι διασώθηκε η ορθή απαγγελία – ανάγνωση της Ελληνικής μέσα στον κυκεώνα της εποχής. Άλλωστε το ότι δεν υπήρχαν τόνοι στην κλασική αρχαιότητα τι σημαίνει; Ούτε μικρά γράμματα υπήρχαν ούτε χωριστές λέξεις.

Μήπως είναι οπισθοδρομικοί οι λαοί που διατηρούν πολύ δυσκολότερες γραφές (Κινέζοι, Άραβες, Κορεάτες) ή επαναφέρουν την παραδοσιακή μορφή τους (Ιάπωνες), σε αντίθεση με την Τουρκία του Κεμάλ; Όμως και η «ευκολία» του μονοτονικού είναι συζητήσιμη κι ενδεικτικά αναφέρουμε την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας για την εφαρμογή του (8-5-82/Αρ.Πρ. Γ2/598), που ήταν 11 σελίδες, σε σύγκριση με τις 7,5 των σχολικών βιβλίων για τόνους και πνεύματα σε Δημοτικό και Γυμνάσιο.

Όσον δε αφορά τα αποτελέσματα της εφαρμογής του, είναι πλέον κοινός τόπος. Πέραν της ιδίας αντιλήψεως που μπορεί να έχει ο καθένας μας, σημειώνουμε τα συμπεράσματα των ερευνών της ψυχιάτρου Μ. Σαββάκη του Πανεπιστημίου Κρήτης (για πρόκληση αυξανόμενων αφασικών προβλημάτων δυσλεξίας, δυσγλωσσίας, δυσορθογραφίας και αλαλίας) και των ψυχολόγων Α. Παπαζήση – Μ. Μάνιου – Βακάλη (για λάθη τονισμού οφειλόμενα στον μηχανικό του χαρακτήρα και τις εξαιρέσεις που είναι πολλαπλάσιες των βασικών του κανόνων).

Παρ’ όλα αυτά έγιναν – και γίνονται – συζητήσεις και για περαιτέρω «απλουστεύσεις». Οι επίγονοι του Ι. Βηλαρά, του Δ. Γληνού, του Ε. Γιαννίδη, του Φ. Γιοφύλλη, του Λ. Ρουσσέλ προτείνουν φωνητική γραφή – ένα ι, ένα ο, ένα ε – για κατάργηση κάθε νοήματος (και ευτράπελα του είδους: το μπατέρα, το γκζάδερφο κ.α.) ή και την εισαγωγή του λατινικού – ελληνικής άλλωστε προελεύσεως – αλφαβήτου, που θα καταργήσει επιπλέον και κάποιους φθόγγους και θα αφελληνίσει και την τελευταία γωνιά της ψυχής μας. Ήδη η εκτεταμένη εξοικείωσή μας με την Αγγλική προλειαίνει το έδαφος…

Συνοψίζουμε τους λόγους που καθιστούν αναγκαία την επαναφορά του πολυτονικού συστήματος:

1. Η ελληνική, ως ιστορική γλώσσα, δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε χρησιμοθηρικές επεμβάσεις. Το δισχιλιετές παραδοσιακό στοιχείο της γραφής μας έχει μικρότερη αξία από ένα νεοκλασικό σπίτι 150 ετών;

2. Οι τόνοι είναι η αυτοσυνείδηση της μουσικότητας της γλώσσας μας: ένα πολυτονικό κείμενο είναι ουσιαστικά μία παρτιτούρα.

3. Οι αισθητικοί λόγοι, ως προφανείς, δεν χρειάζονται επεξηγήσεις.

4. Η αρνητική θέση του συνόλου των σημαντικών πνευματικών ανθρώπων του τόπου έναντι του μονοτονικού. Σήμερα κυκλοφορούν εκατοντάδες ποιητικές συλλογές όλες σχεδόν στο πολυτονικό.

5. Η ασάφεια και η δυσαναγνωσία που επήλθε. Δεν μπορεί να διακόπτεται συνεχώς η ροή της ανάγνωσης για αναζήτηση του νοήματος στα συμφραζόμενα.

6. Τα καινοφανή προβλήματα: ακατανοησία δασύνσεως (αφ-αίμαξη, ανθ-υπολοχαγός), κατάργηση ερωτηματικών τόνων ή άλλων που όντως προφέρονται, απαξίωση γενικά του τονισμού στη συνείδηση του μαθητή και εύλογη κατόπιν αδιαφορία.

7. Ο ελάχιστος κόπος εκμαθήσεως των κανόνων τονισμού και δασύνσεως – απόδειξη και ο χώρος που αφιερώνουν τα σχολικά βιβλία

8. Το πολυτονικό συνδέει αμεσότερα την νεοελληνική με την αρχαία και διευκολύνει την πρόσβασή μας σ’ αυτήν ή σε κείμενα μεσαιωνικά και νεότερα λόγια.

9. Η επιστροφή του πολυτονικού επιβραδύνει τον κατήφορο των «μεταρρυθμίσεων» που περιμένουν τη σειρά τους – πρόκειται για την πρώτη γραμμή άμυνας.

10. Η ιστορική στιγμή σήμερα είναι απολύτως κατάλληλη για μια διόρθωση πορείας και μάλιστα πριν η ζημιά γίνει ανεπανόρθωτη. Το ιστορικό προηγούμενο υπάρχει: Η Γαλλική Ακαδημία το 1987 κατήργησε τις τονικές μεταβολές που η ίδια είχε εισηγηθεί 12 χρόνια πριν.



Ζητούμε – προτείνουμε:

Α) Άμεση επαναφορά του παραδοσιακού τονικού συστήματος

Β) Τερματισμό των πολιτικών παρεμβάσεων στη γλώσσα μας

Γ) Κατοχύρωση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο

Δ) Λειτουργία του – εξαγγελθέντος και στο παρελθόν – γλωσσικού τελωνείου για τους ξενόφερτους όρους

Ε) Προώθηση της εκμάθησης ελληνικών εκτός Ελλάδος, με τα σχετικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως.

ΣΤ) Μελέτη ουσιαστική της γλώσσας μας (παρελθόν – παρόν – μέλλον) από ανθρώπους με γνώση και μεράκι, μακριά από δογματισμούς και κάθε είδους παρωπίδες.


(Οφείλουμε να ευχαριστήσουμε δημοσίως, για όση βοήθεια μας προσέφεραν με τα γραπτά τους, τους Γ. Μπαμπινιώτη, Σ. Καργάκο, Α. Νικολαϊδη, Χ. Δάλκο, Χ. Λαμπίδη, Φ. Αργυριάδη και πρρωτίστως τον Γιάννη Καλιόρη και τον Στέλιο Ράμφο).

Το είδαμε εδώ


 

Ανακαλύπτω

Διαχείριση και αντιμετώπιση του άγχους

Δυστυχώς, το στρες είναι αναπόφευκτο στις μέρες μας και όπως έχουμε δει μπορεί να μας βλάψει με διάφορους τρόπους. Όμως υπάρχουν τρόποι να το περιορίσουμε, να το ελέγξουμε και να μειώσουμε την επίδραση του σε μας. Γι'αυτό υπάρχουν διάφορες τεχνικές διαχείρισης του άγχους οι οποίες έχουν σαν στόχο να μας βοηθήσουν να λειτουργούμε πιο αποτελεσματικά.

Μερικοί άνθρωποι μπορούν να χειρίζονται αρκετά καλά το στρες. Αντίθετα, άλλοι, στηρίζονται σε πιο Aμυντικούς-Παθητικούς τρόπους και λιγότερο δραστήριους τρόπους διαχείρισης του στρες. Οι Aμυντικοί τρόποι διαχείρισης, μπορεί σε κάπoιο βαθμό να μας βοηθούν, αλλά είναι προσωρινοί και επιφανειακοί, δεν χτυπούν το κακό στην ρίζα του, δεν ενδυναμώνουν την αντίσταση μας κατά του στρες και έχουν πάντοτε κάποιο κόστος. Αυτό το κόστος μπορεί να είναι διάφορες δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές (αλκοολισμός, επιθετικότητα ή παλινοδρόμηση), αποφευκτική συμπεριφορά (απόσυρση, απάθεια) ή ακόμα και εξαπάτηση του ίδιου μας του εαυτού (όπως στους μηχανισμούς άμυνας, της εκλογίκευσης [Η εκλογίκευση, σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, είναι ένας μηχανισμός άμυνας με τον οποίο δίνουμε μια πιο λογική ερμηνεία και δικαιολογία για τη συμπεριφόρα μας για να νιώσουμε καλύτερα. Έτσι πείθουμε τον εαυτό μας ότι η συμπεριφορά μας δεν είναι καθόλου παράξενη ή παράλογη.] ή της άρνησης).

Απόσυρση: Όταν αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη κατάσταση μπορεί να νιώσουμε την ανάγκη να αποσυρθούμε και να απομακρυνθούμε από τα γεγονότα που μας προκαλούν άγχος. Η απόσυρση μπορεί να έιναι συναισθηματική, όπως η έλλειψη ενδιαφέροντος ή φυσική δηλ. κάποιος να αλλάξει απότομα τον τρόπο ζωής του. Η προσωρινή απόσυρση μπορεί να είναι ένας καλός τρόπος για να ηρεμήσει κάποιος και να σκεφτεί πιο αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης. Όμως όταν η αποφυγή γεγονότων και καταστάσεων επιφέρει και κοινωνική απόσυρση τότε γίνεται παθολογική και ζημιογόνα.

Άρνηση: Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τον μηχανισμό της άρνησης όταν βρίσκονται κάτω από στρεσογόνες καταστάσεις [Ο όρος στρεσογόνο αναφέρεται σε καταστάσεις και γεγονότα τα οποία μας προκαλούν στρες. Οτιδήποτε στρεσογόνο σε μεγάλο βαθμό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά πχ. την επίδοση μας στην δουλειά, τις κοινωνικές μας σχέσεις, την αυτοεικόνα μας, κ.α.], για παράδειγμα, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν μια σοβαρή ασθένεια, αρνιούνται να παραδεχτούν την σοβαρότητα της κατάστασης τους ( «δεν συμβαίνει τίποτα» ή «δεν είναι τόσο σοβαρό») ή πιστεύουν ότι τα συμπτώματα τους είναι λιγότερο σοβαρά απ' ότι πραγματικά είναι, κάνοντας τις ανάλογες εικασίες και υποθέσεις (« μάλλον θα είναι απλά τα αρθριτικά μου»). Η άρνηση μπορεί να περιορίσει και να ελαττώσει το άγχος προσωρινά, αλλά η υπερβολική άρνηση μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα επειδή το άτομο αρνείται να δει την πραγματικότητα όπως είναι και όπως στο παράδειγμα που χρησιμοποιήσαμε, να αφήσει σοβαρές ασθένειες αθεράπευτες. Ο Σίγκμουντ Φρόϋντ, ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της ψυχανάλυσης, πίστευε ότι η άρνηση είναι ένας ασυνείδητος μηχανισμός άμυνας ο οποίος μας προστατεύει από το άγχος που μπορεί να προκληθεί με την σκέψη και την συνειδητοποίηση των μη-αποδεκτών σκέψεων και παρορμήσεων μας. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία [ Η ψυχοδυναμική θεωρία ονομάζεται και ψυχαναλυτική και στηρίζεται στην φιλοσοφία του Σίγκμουντ Φρόυντ για την προσωπικότητα και τις ψυχικές διαταραχές. Η θεωρία του στηρίζεται στην κατανόηση της μάχης μεταξύ ενστίκτων, παρορμήσεων και λογικής. Το έργο του Φρόυντ ήταν η εξερεύνηση των πολύπλοκων τρόπων που το ασυνείδητο επηρεάζει το συνειδητό.], όλοι μας χρησιμοποιούμε μηχανισμούς άμυνας,τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό. Οι Αμυντικοί μηχανισμοί όμως γίνονται πρόβλημα όταν λειτουργούμε συνέχεια με βάση αυτούς σαν τρόπους να αντιμετωπίσουμε διάφορες καταστάσεις.

Χρήση Ουσιών: Η χρήση ουσιών σαν τρόπος διαφυγής από τα προβλήματα και το άγχος είναι κάτι το πολύ συνηθισμένο. Τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, θολώνουν την κρίση και την αντίληψη και για λίγη ώρα χαλαρώνουν το άτομο από τα δεσμά του άγχους. Επίσης, η συστηματική χρήση ουσιών γίνεται εξάρτηση και δημιουργεί ακόμα περισσότερα προβλήματα.

Επιθετικότητα: Πολλοί άνθρωποι χάνουν την υπομονή τους όταν είναι αγχωμένοι και γίνονται επιθετικοί με τους γύρω τους. Η βία πολλές φορές είναι μια αντίδραση στην απoγοήτευση και στην ενόχληση. Το ξέσπασμα του θυμού στους άλλους γίνεται κι αυτό μια πηγή άγχους στο τέλος και εκτός απ' αυτό καταστρέφει τις διαπροσωπικές σχέσεις και μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα με το νόμο.

Όπως έχει αναφερθεί πιο πάνω, πολλοί τρόποι αντιμετώπισης του άγχους όπως το ποτό, η απόσυρση, κλπ, μπορούν να μειώσουν το άγχος σε κάποιο βάθμο αλλά πάντα με κάποιο κόστος. Το κόστος αυτό μπορεί να είναι κοινωνικά απρεπή συμπεριφορά (υπερβολική χρήση αλκοόλ), αποφυγή των προβλημάτων (όπως στην απόσυρση ή απομάκρυνση), ή και ακόμα η ίδια η αυτοεξαπάτηση ( με τη χρήση κάποιου μηχανισμού άμυνας). Αυτοί οι τρόποι χειρισμού του άγχους έχουν μπεί στην κατηγορία της Αμυντικής Διαχείρισης του Αγχους .Υπάρχουν όμως και πολύ πιο καλύτεροι τρόποι χειρισμού του άγχους και θα τους βάλουμε στην Ενεργή Διαχείριση του Άγχους. 

Όπως έχουμε δει στον αμυντικό-παθητικό χειρισμό του άγχους, μερικοί τρόποι αντιμετώπισης μπορούν να κάνουν τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Τώρα όμως η άμεση και ενεργή αντιμετώπιση του στρες στοχεύει στο να χειριζόμαστε άμεσα το περιβάλλον [Ο όρος περιβάλλον σε αυτή τη περίπτωση δεν σημαίνει το φυσικό περιβάλλον γύρω μας πχ. Ουρανός, δέντρα, κτίρια, κλπ. Στην ψυχολογία ο όρος περιβάλλον αναφέρεται σε οτιδήποτε μη-γενετικό/κληρονομικό δηλ. οικογενιακό περιβάλλον, σχολείο, κλπ.], με κοινωνικά αποδεχτούς τρόπους και να αλλάζουμε όποτε χρειάζεται τις αντιδράσεις μας, για να μειώνουμε και να καταπολεμάμε την επιρροή του άγχους. Έτσι, αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις όπως είναι. Επιπρόσθετα, υπάρχουν φορές που τα πράγματα δεν μπορούν να αλλάξουν και έτσι τότε χρειάζεται μια λογική αξιολόγηση των δυνατοτήτων μας έτσι ώστε να σκεφτούμε όλους τους πιθανούς τρόπους να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά μια δύσκολη κατάσταση.

Στη συνέχεια, θα δούμε μερικές στρατηγικές άμεσης αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων.

Κρατήστε Το Στρες Σε Ανεχτά Και Φυσιολογικά Επίπεδα:

1. Μην παίρνετε περισσότερα ρίσκα και ευθύνες από αυτά που μπορείτε να πάρετε. Προσοχή, μην θυσιάζετε όλες τις προσωπικές σας ανάγκες για χάριν των καθημερινών απαιτήσεων.

2. Περιορίστε τους καθημερινούς μικρομπελάδες. Τι μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τις μικρές φασαρίες και σκουτούρες? Για παράδειγμα, μπορείτε να ρυθμίσετε το πρόγραμμα σας έτσι ώστε να αποφεύγετε την πρωινή κυκλοφοριακή συμφόρηση. Τι άλλο μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε παρόμοιου τύπου μπελάδες?

3. Προσαρμόστε το χρόνο σας ανάλογα με τις δυνατότητες σας. Μερικές φορές φαίνεται ότι δεν υπάρχει ποτέ αρκετός χρόνος για να προλάβουμε να κάνουμε αυτά που θέλουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μπορούμε όμως αν θέλουμε να κάνουμε αρκετά πράγματα και σημαντικά με το να θέσουμε σωστά προτεραιότητες και να μην μένουμε τελευταία στιγμή να κάνουμε πράγματα που θέλουν χρόνο και κόπο.

Μάθετε Πως Αντιδρά Το Σώμα Σας Στο Στρες:

Μην αγνοείτε τα σημάδια του στρες. Μάθετε να ακούτε το σώμα σας. Μήπως σας πονάει η πλάτη σας λίγο περισσότερο απ΄ότι συνήθως? Έχετε συχνά πονοκεφάλους? Νιώθετε με το παραμικρό κουρασμένοι? Αυτά τα σωματικά συμπτώματα δηλώνουν ότι αρχίζετε να υπερβαίνετε τα όρια της αντοχής σας. Επίσης, προετοιμάστε το σώμα σας για να αντέξει το άγχος. Κρατήστε μια ισορροπημένη δίαιτα με τα κατάλληλα θρεπτικά συστατικά. Προσπαθείστε να κοιμάστε αρκετά και κάντε συχνές ιατρικές εξετάσεις. Αποφεύγετε το κάπνισμα και το αλκοόλ. Κάντε γυμναστική.

Μάθε Να Ξέρεις Τι Περιμένεις:

Μπορούμε να χειριζόμαστε πολύ πιο καλύτερα το άγχος όταν ξέρουμε τι περιμένουμε. Μπορούμε τότε να αναπτύξουμε και τις κατάλληλες στρατηγικές αντιμετώπισης. Όταν έχεις γνώση για το τι περιμένεις είσαι λιγότερο ευάλωτος στο άγχος από κάποιον που βρίσκεται σε άγνοια. Για παράδειγμα, αν ενημερωθείς για κάποιες ιατρικές επεμβάσεις στις οποίες θα υποβληθείς, θα έχεις λιγότερο άγχος από κάποιον που δεν ξέρει τι να περιμένει.

Ζητήστε Βοήθεια Από Φίλους:

Οι κοινωνικές σχέσεις βοηθούν στο άγχος. Έρευνες με φοιτητές ιατρικής και οδοντιατρικής (δύο είδη που βρίσκονται συνεχώς κάτω από ένταση), είχαν δείξει ότι οι φοιτητές που είχαν περισσότερους φίλους είχαν καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος από αυτούς που είχαν λιγότερους φίλους. Πράγματι, οι άνθρωποι που είναι μοναχικοί δεν έχουν τόση καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος από αυτούς που έχουν ισχυρή κοινωνική δικτύωση. Επίσης, οι ασθενείς που νοσηλεύονται σε νοσοκομεία και έχουν την κατάλληλη συναισθηματική υποστήριξη αναρρώνουν πολύ πιο γρήγορα από αυτούς που δεν στηρίζονται αρκετά. Το να λαμβάνουμε όμως συναισθηματική υποστήριξη είναι η μιά όψη του νομίσματος. Το να δίνουμε υποστήριξη είναι πάλι εξ ίσου σημαντικό και μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε το άγχος και να νιώθουμε καλύτερα. Έτσι, σκεφτείτε πως να δικτυωθείτε περισσότερο κοινωνικά για να μπορείτε να χειρίζεστε δύσκολες καταστάσεις.

Γυμναστική και Άσκηση:

Η γυμναστική, όχι μόνο βοηθά και ενδυναμώνει το σώμα αλλά καταπολεμά και το στρες (άγχος). Πολλοί άνθρωποι χαλαρώνουν από την ένταση της μέρας και τις στρεσογόνες καταστάσεις μέσω της γυμναστικής.

Πως όμως η γυμναστική βοηθά στην αντιμετώπιση του άγχους; Μπορούμε να απαντήσουμε ότι η άσκηση ενδυναμώνει το καρδιοαγγειακό σύστημα, το οποίο επηρεάζεται άμεσα από το άγχος. Επίσης κατά την διάρκεια της άσκησης παράγονται κάποιες χημικές ουσίες, οι γνωστές ως ενδορφίνες, οι οποίες παράγονται από τον οργανισμό και προκαλούν μείωση του πόνου και αύξηση της ευφορίας. Ακόμα και πολύ λίγη ώρα άσκησης την ημέρα, για παράδειγμα λίγο κολύμπι ή ένα περπάτημα στο πάρκο, μπορούν να μειώσουν την ένταση και το άγχος και να βελτιώσουν πολύ την διάθεση σας. Πρέπει όμως πρώτα να βρείτε μια δραστηριότητα που να σας αρέσει αλλίως θα νιώθετε βαρεμάρα και ακόμα περισσότερο άγχος αν κάνετε κάτι που δεν σας αρέσει.

Αντικαταστείστε τις σκέψεις που προκαλούν άγχος με θετικές σκέψεις:

Πως αντιμετωπίζετε αυτά που σας προκαλούν άγχος; Μπορείτε να ισορροπήσετε τις καταστάσεις ή βγαίνετε εκτός ορίων; Νιώθετε αβοήθητοι και ανήμποροι όταν αντιμετωπίζετε δύσκολες καταστάσεις; Τυγχαίνει κάποτε να δυσκολεύεστε να προσαρμοστείτε; Νιώθετε λυπημένοι όταν δεν έρχονται τα πράγματα όπως θέλετε? Αν αυτά τα είδη σκέψεων σας χαρακτηρίζουν τότε μπορεί να χρειαστεί να αντικαταστήσετε το «μαύρο-άσπρο» πρότυπο αντίληψης και λειτουργίας με εναλλακτικούς και πιο λογικούς τρόπους σκέψης και αντιμετώπισης. Δώστε χώρο και σε μερικές αποχρώσεις του «γκρίζου». Μην εστιάζεστε μόνο στις αρνητικές επιπτώσεις των γεγονότων επειδή είναι αυτές οι αρνητικές σκέψεις που προκαλούν και επιδεινώνουν το άγχος. Κάντε πιο λογικές και ωφέλιμες σκέψεις που θα μπορέσουν να σας κρατήσουν σε μια ψυχολογική ισορροπία. Για παράδειγμα, μια σκέψη που μπορεί να προκαλέσει ανεξέλεγχτο άγχος είναι «αυτό είναι απαίσιο,ποτέ δεν θα τελειώσει». Μια εναλλαχτική, πιο λογική σκέψη που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι: «Ναι μεν είναι κακό αλλά δεν θα το αφήσω να με νικήσει. Ακόμα και τα πιο άσχημα πράγματα έχουν ένα τέλος»

Εκφράστε τα Συναισθήματα Σας:

Όταν κάτι σας ενοχλά, μην το κρατάτε μέσα σας. Μιλάτε το με κάποιον που εμπιστεύεστε ή γραψτε το κάπου. Εκφράζοντας τα συναισθήματα σας σας βοηθά να ξεπεράσετε διάφορα τραυματικά γεγονότα. Όταν τα συναισθήματα δεν εκφράζονται τότε αυτή η ψυχολογική πίεση θα ασκηθεί στο νευρικό σύστημα. Το άγχος επίσης αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και μας κάνει πιο ευάλωτους σε διάφορες ασθένειες που σχετίζονται με το άγχος και το στρες. Έτσι γράφοντας κάτω ότι μας απασχολεί ή συζητώντας το με ένα καλό φίλο μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Δοκιμάστε Λίγο Χιούμορ - θα Σας Κάνει Καλό:

Το χιούμορ βοηθά κατά του άγχους. Το γέλιο και το χιούμορ βοηθά να ξεχάσουμε προσωρινά ότι μας απασχολεί και κάνει το άγχος πιο ανεχτό.

Κάνετε Κάθε Μέρα Κάτι Που Σας Ευχαριστεί:

Το στρες γίνεται πιο ανεχτό όταν κάνουμε κάθε μέρα κάτι που μας αρέσει.

Αλλάξτε Τα «Δεν Μπορώ» Με «Μπορώ»:

Μια ισχυρή δόση Αυτοπεποίθηση-Επάρκειας [Αυτοπεποίθηση- Επάρκειας είναι η πίστη στις ικανότητες μας και κατά πόσο μπορούμε να εκτελέσουμε ένα έργο αποτελεσματικά.] δυναμώνει την ικανότητα μας να αντιστεκόμαστε στο άγχος. Άνθρωποι με ισχυρή αυτοπεποίθηση ξεπερνούν πιο εύκολα τις αποτυχίες και δεν φοβούνται νέες προκλήσεις.

Έτσι, αν πιστεύουμε ότι μπορούμε να πετύχουμε σε κάτι, θα βάλουμε όλες μας τις δυνάμεις και τις ικανότητες για να το πετύχουμε. Αν δεν πιστευόυμε όμως στον εαυτό μας, με την παραμικρή δυσκολία θα τα παρατήσουμε. Έτσι είναι καλύτερα να βάζουμε πρώτα μικρούς, εφικτούς στόχους, για να τονωθεί η αυτοπεποίθηση μας και να μπορούμε να προχωρούμε μετά σε μεγαλύτερους. Μάθετε να αντιμετωπίζετε τα λάθη σας σαν τρόπους για να μάθετε.

Ξεκουράστε Το Μυαλό Σας:

Ηρεμώντας το μυαλό σας μπαίνετε σε μια χαλαρωτική κατάσταση. Ανησυχίες, άγχος, ρουτίνα, προσωρινά εξαφανίζονται. Κάνετε πιο χαλαρωτικές σκέψεις. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ηρεμά. Τα συστήματα συναγερμού του σώματος μας κλείνουν προσωρινά. Αυτή η τεχνική χαλάρωσης επίσης βοηθά να εκκρίνεται περισσότερο η ορμόνη μελατονίνη, η οποία είναι χαλαρωτική και μας βοηθά να κοιμηθούμε.

Το είδαμε εδώ    

Ανακαλύπτω